Leiderschap is niet hetzelfde als management

Vaak zien we dat de woorden 'leider' en 'manager', of 'leiderschap' en 'management', als quasi-synoniemen worden gebruikt. Maar pas op, dat zijn ze niet. Een beroemd citaat van Peter Drucker geeft daar vrij aardig inhoud aan: "Management is dingen op de juiste manier doen; leiderschap is de juiste dingen doen."

Leiderschap is niet hetzelfde als management

Als we dit verschil tussen leiderschap en management doortrekken naar veiligheid, valt op dat we vaak meer bezig zijn met wat het veiligheidsmanagementsysteem ons voorschrijft dan dat we stilstaan bij de vraag of we wel de juiste dingen doen. Dat laatste zouden we veiligheidsleiderschap kunnen noemen.

Meer bezig met bureaucratie dan met veiligheid

Om de zaken nog iets scherper te formuleren: vaak zijn we drukker bezig met de administratieve en bureaucratische kant van veiligheidsmanagement, zoals plannen maken, formulieren invullen, getallen vergaren, rapporten schrijven, checklists afvinken en verplichte audits doen, dan dat we daadwerkelijk proberen veiligheid te creëren.

Sidney Dekker heeft hierover een artikel geschreven. Hij concludeert dat bureaucratisering zeker voordelen heeft gebracht, waaronder minder letsel, standaardisatie, transparantie en controle. Maar bureaucratisering genereert ook neveneffecten die tegen het oorspronkelijke doel in gaan.

Psychiater, bioloog en organisatorisch ecoloog Peter Robertson stelt dat bureaucratie in eerste instantie dezelfde werking kan hebben voor een organisatie als vitamines voor de mens. Groeit de structuur echter te ver door, dan kan het ecosysteem verstikt raken. Dan werkt bureaucratie niet meer als vitamines, maar als vergif.

Mensen volgen leiders omdat ze dat zelf willen

Ooit zei iemand dat een leider voorop gaat, de weg leidt. De mensen volgen die leider. Niet omdat ze dat moeten, maar omdat ze dat willen. Dat maakt een groot verschil. Leiders zullen ook niet de boodschap van iemand anders na-papegaaien. Dat hebben ze niet nodig, omdat ze echt en authentiek zijn. Omdat ze eerder komen met een realistische boodschap dan met holle slogans als ‘safety first’ of ‘alle ongevallen zijn te voorkomen’.

Een leider verstopt zich niet achter spreadsheets en procedures, zoals veel managers wel doen. Een leider ziet moeilijke vragen en harde beslissingen onder ogen. Leiders benoemen tegenstrijdige doelstellingen en prioriteiten.

Ze begaan ook niet de vergissing om commando en leiderschap te verwisselen. Iemand die het commando heeft, is niet hetzelfde als iemand die leidt. Leiders commanderen zelden. Je kunt zelfs zover gaan om te zeggen dat een natuurlijke leider dat niet nodig heeft. Want één definitie van leiderschap zegt dat een leider iemand is die zonder dwang anderen beïnvloedt om bepaalde doelen te bereiken (Amjad Alata).

Leiderschap gaat niet over de leiding hebben

Wat dat betreft is er nog een laatste aspect dat ik wil benoemen. Terwijl ik dit stukje aan het schrijven was, zag ik een citaat van Simon Sinek (schrijver van Start with Why): “Leiderschap gaat niet over de leiding hebben. Leiderschap gaat over de zorg voor degenen over wie je de leiding hebt.” Alle echte leiders kenmerken zich door dienend leiderschap (zie bijvoorbeeld: Leidinggeven aan professionals? Niet doen! van Mathieu Weggeman, Scriptum, 2007).

Een leider voelt oprechte zorg voor zijn volgers en hun behoeftes. Daarom schept een leider – binnen zijn vermogens – de juiste omstandigheden en zorgt voor wat er nodig is om goed werk te leveren. De leider zal ook het goede voorbeeld geven (ultiem voorbeeld: Johannes 13:14-17, waarin Jezus de voeten van zijn discipelen wast). Want dat is wat leiders doen: ze gaan voorop en laten de weg zien; waar naartoe, hoe en vooral ook waarom.

Hebben we dus eigenlijk alleen leiders nodig? Natuurlijk niet. Want naast volgers hebben we ook managers nodig. Maar het is belangrijk dat een organisatie niet in bureaucratie, administratie en managen blijft steken. Check daarom regelmatig of uw veiligheidsmanagementsysteem wel de juiste activiteiten bevat.

Onderdeel van de collectie

Managementsystemen

Met een managementsysteem kun je op een gestructureerde manier bepaalde doelen in je organisatie realiseren. Hoe werkt dat?

Carsten Busch

Carsten Busch

Safety Mythologist

Carsten Busch woont en werkt in Noorwegen en is onder andere verbonden aan de universiteit in Lund, auteur van de boeken Risicoreflectie, The First Rule Of Safety Culture en Veiligheidsfabels 1-2-3. Ook is hij eigenaar van mindtherisk.com en actief binnen diverse vakforums.

Een model toepassen of niet? Elf vragen om modellen te beoordelen

Een model toepassen of niet? Elf vragen om modellen te beoordelen

Vroeg of laat krijg je als arboprofessional te maken met de uitslag van een wiskundig model. Twee zaken zijn dan belangrijk. Namelijk wat is de...

Is cultuur nu wel of niet maakbaar?

Is cultuur nu wel of niet maakbaar?

Cultuur is niet maakbaar, zegt de een. Mensen in organisaties en bedrijven hebben invloed op de cultuur, stelt de ander. Deze twee meningen lijken...

10 boekentips voor onder de kerstboom

10 boekentips voor onder de kerstboom

De feestdagen zijn de perfecte tijd om bij te lezen. Met deze 10 boekentips biedt Arbo>> een mooie mix van ontspanning, vakliteratuur, geschiedenis...

Hoe kom je als werknemer zo snel mogelijk van je werkgever af?

Hoe kom je als werknemer zo snel mogelijk van je werkgever af?

Klopt deze kop wel? In de dagelijkse rechtspraktijk speelt deze vraag inderdaad vaker andersom: hoe komt de werkgever zo snel mogelijk van zijn...

Het onredelijke optimisme van de klusser

Het onredelijke optimisme van de klusser

Als het wolkendek breekt en Buienradar voorlopig geen regen verwacht, hoor ik om mij heen prompt de geluiden van cirkelzaag, hamerboor, schroeftol,...

Gezondheidsbevordering die werkt? Laat de werkomgeving helpen

Gezondheidsbevordering die werkt? Laat de werkomgeving helpen

Veel organisaties helpen hun werknemers om gezond te leven met gezondheidsbevordering op het werk. Denk aan de bekende fruitmand op de werkplek....

Anders kijken naar risico's: durf jij het aan?

Anders kijken naar risico's: durf jij het aan?

We hebben arbospecialisten nodig die breder kijken dan alleen de 'kleine' klassieke arbeidsongevallen, zoals vallen en snijden. Willen we veiligheid...

Carsten Busch over Rust, Risico en Reflectie

Carsten Busch over Rust, Risico en Reflectie

Je kent ze vast, de drie R's die gelden als de pijlers van de opvoeding van kinderen: Rust, Reinheid en Regelmaat. Zo belangrijk als die drie zijn,...