Mondkapjes beschermen onvoldoende tegen coronavirus

Jos Putman is hoger veiligheidskundige. Dus als hij thuis aan het klussen is, doet hij dat verantwoord. Laatst zagen we hem bijvoorbeeld bezig met het frezen van een stopcontact in de muur. Daarbij komt veel stof vrij en dus droeg Putman een Stofmasker Type FFP3 met ventiel. Dat viel toch een beetje tegen. “Je moet weten, dat frezen is heel zwaar werk, dus je gaat enorm transpireren. Mijn veiligheidsbril was binnen een mum van tijd helemaal beslagen en door dat masker kon ik na korte tijd heel moeilijk ademen.”

Werken met serieuze adembescherming is geen pretje

Putmans boodschap is duidelijk: werken met serieuze adembescherming is geen pretje. En toch … als je jezelf echt wil beschermen, kan dat alleen met een geavanceerd masker. “Ik had natuurlijk ook een van die mondkapjes kunnen kopen bij de doe-het-zelf-winkel in de buurt, maar die verkopen niet altijd professionele PBM. Dus loop je grote kans op inwaartse lekkage.”

Vandaar dat Putman moet glimlachen om de recente run op adembescherming. In Nederland zie je in verhouding nog niet zo veel mondkapjes op straat  – maar wellicht gaat dat nog veranderen. “Mensen willen die gebruiken om zich te beschermen tegen het coronavirus – maar dat heeft weinig zin. Zo’n virus is oneindig veel kleiner dan een stofdeeltje; dat dringt gemakkelijk door zulke mondkapjes heen. Sterker nog: zelfs een geavanceerd stofmasker als de FFP3 dat ik gebruikte, laat bij verkeerd gebruik een groot deel van de ziekteverwekkers gewoon door.”

> LEES OOK: Dit betekent het coronavirus voor de werkvloer

Adembescherming tegen virus in 3 beschermingsklassen

Om dit goed te begrijpen, moet je weten dat adembescherming (deeltjesfilters) tegen microbiologische agentia zoals virussen en bacteriën valt onder te verdelen in drie beschermingsklassen: FFP1, FFP2 en FFP3. Beschermingsklasse FFP1 biedt nauwelijks tot geen bescherming tegen virussen. Zo’n 22 procent kan ongehinderd passeren, mede door de zijwaartse lekkage. Bij beschermingsklasse FFP2 ligt dat percentage veel lager, op 8 procent. Bij FFP3 ten slotte is dat zelfs teruggebracht naar 2 procent. De kans op besmetting is dan aanzienlijk lager.

> LEES OOK: Wat u moet weten over adembescherming

Iedereen aan het FFP3-masker dus? Putman is niet overtuigd. “Het ademhalen is hier nog lastiger dan bij een algemeen stofmasker. Je kunt er hoogstens twee uur achter elkaar in werken, dan ben je vrijwel uitgeput. Bovendien, doordat je zo hard moet uitademen, neemt de kans op zijwaartse lekkage flink toe. Natuurlijk, je hebt ook maskers met een zogenoemd uitblaasventiel. Dat maakt ademen veel makkelijker en comfortabeler. Alleen bieden die niet voldoende bescherming tegen virussen. Er is kans op lekkage, zeker als je het masker langer gebruikt. Want op den duur kan het uitademventiel minder goed gaan sluiten.”

Mondkapjes helpen hoogstens tegen luchtverontreiniging

Hij krijgt bijval van Bert Niesters, hoogleraar Medische Microbiologie bij het UMCG. “In Aziatische landen zie je veel mensen met mondkapjes. Maar die dingen helpen hoogstens een beetje tegen luchtverontreiniging. Bovendien, als je je echt tegen een virus en dus ook tegen het coronavirus wilt beschermen, moet je ook een veiligheidsbril dragen. Want dat virus dringt het lichaam ook binnen via de traanklieren.

> LEES OOK: Het wat & hoe van PBM

Het enige voordeel dat ik kan bedenken, is dat mensen door zo'n masker minder met hun handen aan hun gezicht zitten. Daardoor zullen ze zichzelf dus niet zo snel besmetten. Maar aan de andere kant … die mondkapjes geven je ook een vals gevoel van veiligheid. Daardoor neem je wellicht weer minder snel andere voorzorgsmaatregelen.”

Veel andere voorzorgsmaatregelen zijn veel effectiever

En die andere voorzorgsmaatregelen zijn volgens hem veel effectiever. “Was regelmatig je handen en zit niet met je handen aan je gezicht. Houdt de aanbevolen anderhalve meter afstand tot andere personen. Geef mensen geen hand. Houd er ook rekening mee dat het virus aan een deurkruk of trapleuning nog enkele uren actief kan blijven. En o ja, leer de mensen om je heen dat ze niet in hun handen moeten niezen, maar in hun elleboog. Met dit soort maatregelen maak je de kans op besmetting een heel stuk kleiner. Want zo’n besmetting wordt niet veroorzaakt door één virus; je hebt een redelijke hoeveelheid nodig en ook nog eens gedurende langere tijd.”

> LEES OOK: Handen wassen, hoe lang is schoon?

In de VS al 10.000 mensen overleden aan reguliere griep

Is dat voldoende? Moeten we andere mensen niet sowieso vermijden? Niesters vindt dat zwaar overdreven. “Natuurlijk, het coronavirus is nieuw en dus hebben we er nog geen immuniteit tegen opgebouwd. Maar aan de andere kant, op dit moment woedt er in de Verenigde Staten een reguliere griep waaraan al 10.000 mensen zijn overleden. Iets soortgelijks zag je bij de seizoensgriep van 2017/2018. Alleen al in Nederland werden 900.000 mensen ziek, waren er ongeveer 16.000 ziekenhuisopnames en stierven er ongeveer 9.500 (bron: RIVM).

Bedenk verder dat het coronavirus veel minder dodelijk lijkt dan SARS. Aan het coronavirus overlijdt ongeveer 2 procent van de mensen – maar we weten nog niet de exacte cijfers aan besmettingen, dus de gedachte is dat dit percentage lager zal worden. Bij SARS lag dat op 10 procent. Dan hebben we het nog niet eens over Ebola: daar ligt de letaliteit tussen 50 en 90 procent. En bedenk wel: ook tijdens de Ebola-epidemie van enkele jaren geleden, overleden er in Afrika meer mensen aan malaria.”

> LEES OOK: Feiten en cijfers over griep

Chirurgische maskers beschermen niet jezelf maar omgeving

Tot nu toe hebben we het gehad over adembescherming. Maar er zijn ook maskers die niet jezelf beschermen maar juist je omgeving. Die werken niet van buiten naar binnen, maar van binnen naar buiten. “Dit zijn zogenoemde chirurgische maskers”, zegt Putman. “Ze worden vaak gebruikt door het medisch personeel bij kwetsbare patiënten, bijvoorbeeld tijdens een operatie. Sommige zijn getest op vochtdoorlatendheid; die moeten een bepaalde hoeveelheid druppeltjes tegenhouden. Maar weer andere zijn helemaal nergens op getest. Daar komt nog bij dat ook die maskers vaak heel oncomfortabel zijn om te dragen. Stel je voor dat je enorm loopt te niezen en te proesten. Dan zal je al snel in de verleiding komen om bij iedere nies dat masker even af te zetten. Dan is de effectiviteit natuurlijk buitengewoon laag.”

Auteur | Peter Passenier