Volgens Van Rhenen staan we met technologische vernieuwingen nog maar aan de vooravond van grote veranderingen in het arbeidsproces. Van Rhenen: “Het is een verandering van een tijdperk, vergelijkbaar met de overgang naar de industriële revolutie. Het is echt een kanteling van de dobbelsteen.” De vraag is: hoe houden we in die nieuwe situatie bevlogen medewerkers?
Plek van mens in arbeidsproces zal belangrijk veranderen
De plek van de mens in het arbeidsproces zal in belangrijke mate veranderen, voorspelt hij. Nieuwe technologie als artificial intelligence gaat een mega-draai geven aan de manier waarop we in de maatschappij en het werk met elkaar omgaan, denkt Van Rhenen.
“Zelfdenkende computers zullen steeds meer taken van ons overnemen. Wat overblijft is het echte mensenwerk. Een computer kan misschien straks voor een bedrijfsarts een diagnose stellen. Maar de uitslag vertellen aan de patiënt en de opvang, dat kan een mens beter. Werk dat overblijft zal zich veel meer op dat soort verbindingen en relaties richten. Mensen die moeite hebben met contacten, komen in de problemen. Die worden uit het arbeidsproces gedreven, omdat er taken bijkomen die juist op de relatie zitten.”
> LEES OOK: De opkomst van de digitale arbodienst
Status, inkomen en identiteit ontlenen aan betaald werk
Werkomstandigheden zijn belangrijk dan loonsverhoging
En werk is wel belangrijk voor de gezondheid van mensen, weet de Chief Health Officer van Arbo Unie ook uit zijn praktijkervaring als bedrijfsarts. “Mensen zonder werk hebben in 30 tot 40 procent van de gevallen depressieve klachten. Bij mensen met een baan is dat slechts 5 à 10 procent. Je ziet in de cijfers dat mensen een mentale tik krijgen van baanverlies.”
Volgens de hoogleraar heeft werk een steeds belangrijkere betekenis voor mensen. “Vanuit sociologisch perspectief geeft betaald werk mensen status en inkomen. Als je niet werkt, heb je het lastig in deze maatschappij. Ook literatuur laat zien dat mensen hun identiteit ontlenen aan betaald werk. Daarnaast verwerf je inkomen door werk. Dat helpt om je gezondheid op peil te houden en te versterken. En ook vanuit psychologisch oogpunt is werken gezonder. Omdat je veelal in een groep functioneert waarvan je in goede en mindere tijden sociale steun kan krijgen.”
> LEES OOK: 5 x gezonder en slimmer werken
Werk geeft mensen dus houvast. Maar toch ontwikkelen veel werkende mensen psychische klachten in de veranderende tijd. Hoe houd je bevlogen werknemers, ook in dit veranderende tijdperk met toenemende technologie? Van Rhenen noemt drie randvoorwaarden voor bevlogen medewerkers: goed leiderschap, een heldere ambitie en de juiste hulpbronnen op het werk en thuis.
Dit zijn de drie randvoorwaarden voor bevlogen medewerkers
1. Goed leiderschap
Voor goed leiderschap is het volgens Van Rhenen belangrijk dat je in verbinding staat met medewerkers. Goed leiderschap vraagt om goede voelsprieten, zegt hij. “Bij leiderschap gaat het tegenwoordig minder om de stijl van leidinggeven, maar meer om of je emotioneel intelligent bent. Je moet snappen hoe relaties werken en aanvoelen wat mensen nodig hebben. Dat wordt steeds belangrijker.”
> LEES OOK: Zo wordt u een top teamleider; tien tips
Daarnaast vraagt goed leiderschap dat je op een aansprekende manier kunt communiceren over de gemeenschappelijke ambitie, aldus de hoogleraar. Wat is het mooie vergezicht van de organisatie, de afdeling of het team? “Waar wil je naartoe? Dan kunnen mensen bij zichzelf nagaan of ze daarin mee willen of niet. Als ze mee willen in de ambitie, kunnen ze vervolgens hun gedrag daarop aanpassen. Een goede leider moet aansprekend formuleren wat het ‘wenkend perspectief’ is.”
2. Heldere ambitie
Bij leiderschap gaat het nu meer om of iemand emotioneel intelligent is
In veel organisaties ontbreekt een heldere en aansprekende ambitie, merkt Van Rhenen op. Het blijft volgens hem vaak steken in vage omschrijvingen. “Ambities worden vaak fout geformuleerd. Ik sprak laatst het management van een organisatie die de ambitie had om te digitaliseren. Hoewel misschien wel nodig, is dat niet een ambitie waar iedereen direct warm voor loopt. Net zomin als de ambitie om een ton omzet te halen. In ambities ontbreekt veelal een wenkend perspectief. Oftewel: er is vaak geen motiverend aspect waardoor mensen het leuk vinden om mee te gaan doen.”
> LEES OOK: Veilig en vitaal, zo krijgt u mensen in beweging
In andere gevallen is een ambitie in vijf of zes volzinnen zo mooi beschreven dat niemand die kan onthouden, zegt Van Rhenen. “Vraag ik dan in een boardroom naar de ambitie, dan hoor ik drie of vier verschillende definities. Als de top van een organisatie al verschillende ambities benoemt, is het op de vloer helemaal niet meer duidelijk. Dan haken mensen massaal mentaal af omdat ze denken ‘we zien wel waar we uitkomen’. Een heel concrete, heldere definitie van ambitie is belangrijk om mensen enthousiast en gemotiveerd te houden.”
3. Juiste hulpbronnen
Laatste randvoorwaarde is dat mensen de juiste hulpbronnen hebben in het werk. “Je hoort ervoor te zorgen dat mensen kunnen doen wat je van ze vraagt. Daarvoor is het nodig dat medewerkers beschikken over de juiste competenties en vaardigheden. Maar ook dat ze beseffen dat daar een grens aan zit. Ik spring ook niet over een lat op twee meter hoog.”
Van Rhenen noemt verder sociale steun als hulpbron. “Mensen vinden een gevoel van gezamenlijkheid prettig. Daar hoort waardering bij, en bekrachtiging van mensen om je heen dat je je werk goed doet. Die support geeft mensen energie om aan de ambitie te werken.” En medewerkers moeten een zekere mate van autonomie hebben, zegt Van Rhenen. “Medewerkers moeten ruimte en verantwoordelijkheid krijgen om het gevoel van eigen inbreng te hebben.”
> LEES OOK: Het gas erop na een schouderklop
Bevlogen medewerkers door sturen op werkomstandigheden
Werkomstandigheden zijn belangrijk dan loonsverhoging
Leidinggevenden hebben volgens Van Rhenen primair de rol om deze randvoorwaarden te verwezenlijken. Ook arboprofessionals kunnen daaraan bijdragen, zegt hij. “Zij kunnen er in gesprekken aan bijdragen dat leidinggevenden en werknemers zich realiseren dat dit soort werkomstandigheden belangrijker zijn voor bevlogen medewerkers dan een loonsverhoging.”
> LEES OOK: Waardevol werk houdt mensen langer vitaal
Sturen op werkomstandigheden door arboprofessionals levert voor de gezondheid van werknemers inmiddels meer op dan populaire arbothema’s, stelt Van Rhenen. “Onderwerpen als vitaliteit met BRAVO-thema’s blijven belangrijk. Maar over een ergonomisch noodzakelijke stoel is nu veelal geen discussie meer. Arboprofessionals moeten zich daarom verdiepen in kennis en nieuwe inzichten in sturing op werkomstandigheden, want dat levert nu een grotere bijdrage aan de gezondheid van werknemers.”
Tekst | Walter Baardemans
