De uitlaatgassen van dieselmotoren noemen we dieselmotoremissie of DME. Dieselrook is een andere veelgebruikte term. DME bevat gassen en vaste (ultra)fijnstofdeeltjes (roet). In die fijnstofdeeltjes zitten onder andere polycyclische aromatische koolwaterstoffen oftewel PAK’s en die zijn kankerverwekkend.
In welke situaties komt dieselrook voor?
DME komt vrij uit – de naam zegt het al – dieselmotoren. Dus uit motoren van onder andere vrachtwagens, personenauto’s, bussen, bestelbusjes, tractoren, vliegtuigen, schepen, graafmachines, heftrucks en generatoren die op dieselolie werken.
Extra aandacht verdienen (semi-)overdekte locaties waar uitstoot van dieselmotoren plaatsvindt, zoals garages en busterminals. Vaak blijft de rook hier namelijk lang hangen, waardoor er op zulke locaties meer blootstelling is dan in de open lucht.
Wat zijn de schadelijke effecten van DME?
DME kan gevolgen hebben voor de gezondheid. Oogirritatie, klachten aan de luchtwegen en hart- en vaataandoeningen zijn mogelijke klachten door dieselrook. Ook kunnen mensen ontstekingsreacties krijgen en kunnen er veranderingen optreden aan de longfunctie. Mogelijk hangen die laatste samen met COPD en astma. Daarnaast bestaat er een verhoogde kans op long- en blaaskanker. Het duurt vaak tussen de 10 en 20 jaar voordat de kanker zich manifesteert.
Wat valt er te doen tegen dieselrook?
Het is wel degelijk mogelijk om DME te voorkomen of beperken. Hierna volgen de belangrijkste maatregelen die werkgevers kunnen nemen.
Dieselmotor vervangen
Bekijk allereerst of het mogelijk is om de dieselmotor te vervangen door een ander type aandrijving, zoals een elektrische. Dit is zelfs verplicht voor heftrucks die binnen worden gebruikt en minder dan 4 ton kunnen heffen.
Blootstelling aan dieselrook voorkomen of beperken
Voor sommige dieselmotoraandrijvingen is technisch nog geen vervanging mogelijk. In dat geval moeten werkgevers maatregelen nemen om blootstelling aan DME te voorkomen of tot een zo laag mogelijke grenswaarde te beperken.
Hoe? Denk bijvoorbeeld aan een directe afvoer van DME naar een veilige plek buiten de omsloten ruimte via een aansluiting op de uitlaat. Een andere mogelijkheid is het aanbrengen van een voor de uitstoot ter plaatse adequaat roetfilter. Of van een filter met een gravimetrisch afvangrendement van ten minste 70 procent. De inzet/aanschaf van vrachtwagens met dieselmotoren conform Euronorm -4 of -5 is ook een optie.
Arbeidshygiënische strategie
Zijn al deze maatregelen om technische redenen niet mogelijk, dan moeten werkgevers (aanvullende) maatregelen treffen in lijn met de arbeidshygiënische strategie. Denk hierbij aan mechanische plaatselijke afzuiging – zo nodig aangevuld met algemene ventilatie. Of aan compartimentering (in kleinere ruimtes opdelen van een grote ruimte) of een aangepaste routing.
Sensoren
ME bevat fijnstof. Daardoor zijn fijnstofsensoren te gebruiken om ruimtes te monitoren. Een schatting van de potentiële blootstelling van werknemers is mogelijk via persoonlijke monitoring (een sensor op beschermende kleding of helm). Let op, bij deze laatste optie is een juridisch juiste omgang met individuele gegevens een belangrijk aandachtspunt. Ook toepassing van stikstofoxidesensoren voor ruimte- en persoonlijke monitoring is een mogelijkheid.
Arbocatalogus raadplegen
Raadpleeg de Arbocatalogus voor branchemaatregelen om dieselemissie te beperken of tegen te gaan.
Werkgevers, denk vooral ook aan deze zaken
Werkgevers moeten in ieder geval zorgen voor een register op naam van medewerkers die aan de kankerverwekkende stof(fen) worden blootgesteld. Ook de blootstellingsbeoordeling hoort in dit register thuis.
Alle werknemers die blootgesteld kunnen worden aan de gevaarlijke stoffen krijgen daarnaast een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) aangeboden. De arts die dit onderzoek uitvoert, neemt zijn algemene bevindingen vervolgens mee bij de advisering van de werkgever over het arbobeleid.
Bronnen:A-blad Dieselmotorenemissie Volandis; DME Gezondheidsraad
Relevante wetgeving: Artikel 4.13 Arbobesluit (Nadere risico-inventarisatie en evaluatie), artikel 4.16 Arbobesluit (grenswaarden), artikel 4.18 Arbobesluit (voorkomen of beperken van blootstelling), artikel 4.19 Arbobesluit (beperken blootstelling), artikel 4.20 Arbobesluit (Hygiënische beschermingsmaatregelen)
Henk Koenders is redacteur en auteur van de Kennisbank Arbo in de praktijk.
