Ieder jaar moeten oudere personenauto’s een APK-keuring ondergaan en alleen een APK-keurmeester mag deze verplichte keuring uitvoeren. Om keurmeester te blijven, moet de bevoegdheid iedere twee jaar worden verlengd. Hoe anders is dat bij arbeidsmiddelen als hijs- en hefmiddelen en hijs- en hefwerktuigen die tonnen aan gewicht kunnen verplaatsen.
Want er is in Nederland geen verplichte keuring voor hijs- en hefmiddelen en hijs- en hefwerktuigen, zegt veiligheidskundige Wulf van den Eshof. En er zijn ook geen verplichte certificeringsschema’s voor hoe je deze arbeidsmiddelen moet keuren. “Iedereen mag een havenkraan of een bovenloopkraan in een fabriek of werkplaats keuren. De opdrachtgever beoordeelt of de keurder deskundig is. Als de werkgever hem op zijn blauwe ogen gelooft, is het goed. Daarom kunnen allerlei bedrijven verschillende technieken en voorschriften volgen en zich als keurmeester presenteren. Dat maakt het onduidelijk.”
Keuringssticker met weinig toegevoegde waarde
Wat is een keuringssticker waard als er niet op de juiste manier naar een arbeidsmiddel gekeken is?”
Van den Eshof maakt zich zorgen. “Veiligheid is een commercieel verhaal aan het worden”, stelt hij. “Aan veiligheid wordt heel veel geld verdiend. Ik merk nauwelijks nog dat het toegevoegde waarde geeft. Wat is het waard als er een stickertje op een arbeidsmiddel wordt geplakt, terwijl er niet op de juiste manier naar gekeken is? Dat vind ik momenteel zorgwekkend.”
Zijn zorg gaat verder dan alleen de keuring van hijs- en hefmiddelen. Tot 1992 vielen deze arbeidsmiddelen onder het Veiligheidsbesluit fabrieken en werkplaatsen. Om die reden was certificering verplicht. In 1992 werd de Inspectie van de Havenarbeid opgeheven, waarmee het toezicht verviel op naleving van wetten en normen bij de keuring van hijsmiddelen. “Vanuit de Arbowet moesten ineens alle arbeidsmiddelen jaarlijks gecontroleerd worden door een deskundige. Daardoor ontstond er een wildgroei aan keuringsbedrijven. Die is er nu nog.”
Arbeidsmiddelen wel goedgekeurd, niet conform Europese wetgeving
Van den Eshof zet vaker vraagtekens bij certificeringsstickers, vertelt hij. Hij ziet arbeidsmiddelen op de markt komen die totaal niet voldoen aan de Europese regelgeving, maar die keuringsbedrijven wel goedkeuren. “Een importeur bracht een werktuig op de markt met een Turks certificaat. Maar de instantie bleek helemaal niet bevoegd om een certificaat af te geven. Bovendien bleek dit werktuig helemaal niet te voldoen aan de Europese regels.”
Waar liggen de belangen van die gecertificeerde instelling? Bij de commercie, of bij de kwaliteit?”
In een ander geval werd een bedrijf geaudit op het proces. Krijgt een bedrijf vervolgens een certificaat, dan mag je daar iets van verwachten, stelt hij. Maar ook hier liggen de zaken niet zo simpel, merkt Van den Eshof. “Het bedrijf volgde aantoonbaar niet het beschreven proces. Toch kwam de certificerende instelling terug met de mededeling dat er tijdens de audit geen afwijkingen waren geconstateerd. Ik vraag me dan werkelijk af: waar liggen de belangen van die gecertificeerde instelling? Bij de commercie, of bij de kwaliteit? Er was duidelijk sprake van een procedurecertificaat.”
A-kwaliteit is niet commercieel lucratief meer
Uiteindelijk gaat dit ten koste van de kwaliteit, meent Van den Eshof. Want ook bedrijven die eerder alleen voor A-kwaliteit gingen, krabben zich soms achter de oren en stellen hun strategie bij, ziet hij.
“Een fabrikant van arbeidsmiddelen met A-kwaliteit zag zijn marktaandeel dalen door geïmporteerde producten. Zijn arbeidsmiddelen voldeden aan alle Europese eisen, maar waren te goed. Daarop besloot die fabrikant ook B-producten aan te gaan bieden. De producten van A-kwaliteit voldeden aan alle Europese regels, de B-kwaliteit voldeed een beetje aan de Europese regels …”
Dit voorbeeld baart hem zorgen: “Het is heel erg makkelijk. Je importeert gewoon iets uit China en zoekt iemand die deze items wil controleren. Na drie items keuren ze een hele batch goed. Maar of de spullen functioneren zoals ze moeten functioneren, weet eigenlijk niemand.”
Keuringen en opleiding keurmeester niet gelijk
Omdat er bij hijs- en hefmiddelen geen verplichte certificeringsschema’s zijn, kunnen keuringen van verschillende keurmeesters uiteenlopen. Waar de ene keurmeester twee uur bezig is met een keuring, heeft de ander het binnen een kwartier al gezien. En waar de een voor een ketting een trekproef doet, vindt een ander dat overbodig.
“Het zegt ook niets. Je kunt wel een dubbele belasting aan een ketting hangen, maar met een beveiligingsfactor 4 zal de ketting niet breken. Je kunt er dus niets mee constateren. Daarom is een functionele beproeving wel van groot belang. Dat betekent dat je de veiligheidscomponenten van het arbeidsmiddel controleert op de juiste werking.”
Ook bij gerenommeerde bedrijven is er bij keurmeesters soms gewoon gebrek aan de juiste kennis”
Ook de opleidingen van keurmeesters lopen volgens Van den Eshof uiteen. Soms is er bij keurmeesters gewoon gebrek aan de juiste kennis. “Een klant hoorde van een keurmeester dat hij met balkenklemmen niet mocht hijsen. Een ander meende dat een nieuwe staalstrop vooraf beproefd moet worden. Dat klopt gewoon niet. Ook bij gerenommeerde bedrijven lopen mensen rond als keurmeester van wie ik betwijfel of ze wel de juiste kennis hebben.”
Hij noemt nog een voorbeeld: “De hoek waaronder je met oogbouten hijst, bepaalt het maximaal toegestane hijsgewicht. Dat weten veel mensen niet.”
Toepassingsgebied van een arbeidsmiddel? RTFM!
En gebruikers lezen gewoon heel slecht, meent Van den Eshof. “Bij een audit willen auditors vaak certificaten zien, dat vinden ze belangrijk. Maar ze kunnen beter vragen om conformiteitsverklaringen en gebruikshandleidingen, de geboortestukken die bij een arbeidsmiddel horen. Zonder die stukken kun je nooit meer het gebruiksdoel achterhalen.”
“In de scheepvaart zeiden wij vroeger RTFM: Read The Fucking Manual. Maar mensen lezen tegenwoordig niet meer. Dan lezen ze ook niet wat het toepassingsgebied van een arbeidsmiddel is. Dus weten ze niet hoe het arbeidsmiddel gebruikt moet worden onder welke omstandigheden.”
Kies arbeidsmiddel voor doel dat het moet dienen
De hoogste tijd dus voor een verplichte APK-keuring voor hijs- en hefmiddelen? Maar dat vindt Van den Eshof niet de oplossing. “Bedrijven moeten zich er veel meer van bewust worden dat zij verantwoordelijk zijn voor het welzijn van hun personeel. Ze moeten niet de verantwoording afschuiven naar een bedrijf dat het wel even voor ze kan ‘regelen’. Dan kun je als bedrijf ook heel veel geld besparen.”
Een eigen onderhoudsdienst heeft meer zicht op wat er in het bedrijf met een arbeidsmiddel gebeurt”
Volgens Van den Eshof ging het mis toen bedrijven zich rond de eeuwwisseling wilden laten ‘ontzorgen’ door het onderhoud aan bedrijfsmiddelen uit te besteden. “Maar bedrijven buiten de eigen organisatie zien niet wat er over een langere periode met een arbeidsmiddel binnen een bedrijf gebeurt. Daar heeft een eigen onderhoudsdienst veel meer zicht op. Dan is er meer betrokkenheid bij het arbeidsmiddel, waardoor je veel sneller in de gaten hebt of het arbeidsmiddel nog toereikend is voor het werk wat je ermee wilt doen.”
Hij onderstreept: “Je moet een arbeidsmiddel kiezen voor het doel dat het moet dienen. En wie is de deskundige op het gebied van een hijsmiddel? Dat is de gebruiker. De gebruiker is essentieel. De gebruiker moet bepalen of het hijsmiddel voldoet aan de verwachtingen die hij ervan heeft. Of hij er op een veilige en verantwoorde manier mee kan werken. En RTFM.”
Tekst | Walter Baardemans
Lees ook andere artikelen samen met NVVK:
- Zo gebruikt u oprolbare oordoppen (schuimrolletjes) als veilige gehoorbescherming (update)
- Tegen je zin een heftige liefdesscène spelen? Nee zeggen is lastig
- Mondmaskers: welke soorten beschermen wel of niet tegen Covid-19?
- Stalbranden: preventie begint bij elektrische veiligheid
- Veiligheidskundigen moeten beter leren schaken!
- Het nieuwe certificatieschema kerndeskundigen is bijna klaar
