Om dit te illustreren neem ik als voorbeeld de meest gebruikte hijsmiddelen in Nederland: hijsbanden en zogenoemde one way slings.
Eerst een stukje theorie: bij een inspectie wordt het hijsmiddel visueel nagekeken op gebreken, bij een keuring wordt het hijsmiddel getest op een veilige werking. Het is voor organisaties wettelijk verplicht om de meeste hijsmiddelen minimaal één keer per jaar te laten inspecteren en om de vier jaar te laten keuren, afhankelijk van het gebruik van de hijsmiddelen. Hoe doe je dit nu eigenlijk goed bij hijsbanden en one way slings?
Hijsbanden: inspectie en keuring
Hijsbanden zijn er in twee varianten: platte hijsbanden en rondstroppen. Beide moeten minimaal één keer per jaar geïnspecteerd worden. Als je de hijsbanden intensief gebruikt, dan is mijn advies om ze vaker per jaar te laten inspecteren. Een keuring is niet nodig, tenzij je speciale hijsbanden gebruikt. Denk aan hijsbanden die specifiek voor bootliften zijn bedoeld of die stalen beslagdelen bevatten. Deze moeten gekeurd worden. Op verzoek kunnen de speciale hijsbanden een breukproef ondergaan, waarna je de levens- of gebruiksverwachting weet.
Afkeurcriteria en randvoorwaarden
Degene die de inspectie uitvoert, moet aangesloten zijn bij een erkend keurbedrijf. Deze deskundige kan een inspecteur, monteur of hijs- en hefspecialist bij een gecertificeerd keurbedrijf zijn. Zelf let ik op de volgende afkeurcriteria en randvoorwaarden:
- Beschadigingen aan het dragende deel van de lussen
- Chemische inwerking van bijvoorbeeld logen of zuren
- Beschadigingen door hitte-inwerking, bijvoorbeeld ingebrande lasspetters
- Webbing (de weefdraden van een platte hijsband komen los)
- Beschadiging van de hoes (dit geldt alleen bij een rondstrop)
- Beschadigingen bij de dragende garens (dit geldt ook alleen bij een rondstrop)
- Insnijding van de platte hijsband of rondstrop: niet meer dan 10% van de bandbreedte
- Los of gebroken stiksel
- Het label is niet aanwezig of niet leesbaar
Hijsbanden afkeuren
Bij alle criteria geldt: teveel is afkeuren. En als het label ontbreekt, keur ik de hijsband per definitie af. Op het label staat namelijk alle informatie waarmee je de hijsband veilig kunt gebruiken. Denk aan de gebruiksfactor en de werklast (WLL of Working Load Limit). Ontbreekt het label, dan ontbreekt ook de betrouwbaarheid van de hijsband.
Inspecteren en keuren in de praktijk
In mijn jaren als hijs- en hefspecialist bij Mennens ben ik veel tegengekomen in de praktijk. Gelukkig zijn er veel organisaties die goed omgaan met hun hijsbanden. Recentelijk heb ik een breukproef uitgevoerd bij een speciale hijsband, die boven verwachting nog steeds in orde is. De leidinggevende laat de hijsband namelijk ieder jaar inspecteren. Zelfs de medewerkers controleren de hijsband trouw voordat ze ermee aan de slag gaan (dit heet ook wel ‘de gebruikerscontrole’).
One way slings: voor eenmalig gebruik
One way slings zijn vaak inbegrepen bij materialen die eenmalig gehesen moeten worden, zoals pakketten met betonijzer of waterleidingbuizen. Voor one way slings is geen inspectie of keuring noodzakelijk, aangezien ze bedoeld zijn voor eenmalig gebruik. Helaas zie ik regelmatig dat one way slings tóch vaker worden gebruikt. Dan geef ik altijd het advies om ze door te knippen en in de vuilnisbak te gooien.
One way slings in de praktijk
Er kleeft namelijk een groot risico aan one way slings vaker dan één keer gebruiken. Niet lang geleden was ik bij een bedrijf waar medewerkers een pakket met stalen profielen aan het hijsen waren met one way slings. Plots brak een one way sling en viel de last naar beneden. Gelukkig raakte niemand gewond. Maar natuurlijk wil je dit soort incidenten koste wat het kost voorkomen.
De gebruikerscontrole
Als ik hijsbanden inspecteer, zie ik soms one way slings hangen naast de gewone hijsbanden. Een medewerker die een hijsband uitzoekt voor een hijsklus, kan zo onbewust de one way sling kiezen. Om dit te voorkomen, is het belangrijk dat de medewerker in kwestie de gebruikerscontrole uitvoert.
Bij de gebruikerscontrole voor hijsbanden horen onder andere de volgende vragen:
- Heb ik überhaupt wel een hijsband in mijn handen, of is dit een one way sling?
- Wat zijn de afkeurcriteria en de randvoorwaarden voor veilig gebruik (en in hoeverre zijn deze nu van toepassing)?
Ik adviseer alle medewerkers die met hijsbanden werken eigenlijk om altijd een (periodieke) training in veilig hijsen te volgen. Dan ben je altijd op de hoogte van de actuele de afkeurcriteria. Het verschil tussen hijsbanden en one way slings is redelijk gemakkelijk te herkennen.
De zichtbare verschillen tussen hijsbanden en one way slings
Qua uiterlijk verschillen hijsbanden en one way slings enorm van elkaar. Hijsbanden zijn zware hijsmiddelen, vaak herkenbaar aan een felle kleur en een blauw label. One way slings daarentegen voelen aan als een autogordel: dun en licht. Ook zijn ze wit van kleur en hebben ze een rood label. Op het label staat soms zelfs: ‘voor eenmalig gebruik’.
De veiligheids- of gebruiksfactor van hijsbanden is over het algemeen een 7. Dit betekent: als de werklast 1000 kilogram is, dan mag de hijsband pas breken bij 7000 kilogram. De veiligheids- of gebruiksfactor van een one way sling is vaak een 3 of een 4. Een hijsband kan dus een veel grotere werklast hebben. One way slings die als hijsbanden worden gebruikt, vormen daarom een groot risico.
Veiligheid voorop
Je leest het: veilig gebruik van hijsbanden en one way slings is een gedeelde verantwoordelijkheid. Van de organisatie zelf én van de medewerkers die de hijsmiddelen gebruiken. Als organisatie is het van belang dat je de hijsmiddelen tijdig laat inspecteren en keuren, volgens wetgeving en de richtlijnen van de EKH. Tegelijkertijd is het essentieel dat medewerkers de gebruikerscontrole correct uitvoeren en ook daadwerkelijk iets met de uitkomst doen. Dus: gooi afgekeurde hijsbanden ook echt weg en knip one way slings door. Zet de veiligheid van iedereen op de werkvloer voorop.
Auteur: Cees Schipperen, hijs- en hefspecialist bij Mennens
