Emoties: smeermiddel voor veilig werken

Is de angst een slechte raadgever? Vaak niet, zegt Sabine Roeser, hoogleraar politieke filosofie en ethiek en verbonden aan de Universiteiten van Twente en Delft. 'Sterker nog: ik denk zelfs dat veel ongelukken worden veroorzaakt door een gebrek aan angst. Je ziet het bij werknemers die weigeren hun helm op te zetten. En je ziet het bij gevaarlijke bedrijven, waar alle partijen wel een groot deel van de veiligheidsverplichtingen nakomen - maar niet alles. Rationeel weten ze natuurlijk wel dat dit gevaarlijk kan zijn. Maar omdat het al zo lang goed is gegaan, zullen ze het niet meer voelen. Wat ontbreekt is de angst.'   Het oude Nederlandse spreekwoord doet angst dus onrecht. En volgens Roeser zitten emoties sowieso in het verdomhoekje. 'De meeste veiligheidskundigen zijn ervan overtuigd dat je moet vertrouwen op je ratio: die is wetenschappelijk, objectief en betrouwbaar. Emoties, aan de andere kant, zijn irrationeel en onbetrouwbaar. Maar daarbij denken die critici alleen aan zichtbare emoties zoals huilbuien en woede-uitbarstingen. Terwijl menselijke interactie juist draait op sympathie, inlevingsvermogen en bereidwilligheid. Die subtielere emoties vormen de smeerolie voor de samenleving.'   Samenwerking Het zijn ook dit soort emoties die goed zijn in te zetten tegen verkokering, tegen een gebrek aan samenwerking bij veiligheidsdeskundigen. 'Je ziet vaak dat professionals hun gebied strikt hebben afgebakend', zegt Roeser. 'Dat doen ze op een heel rationele manier, met schema's: jij doet dit en ik doe dat. Wat ze zijn kwijtgeraakt is een beeld van het grote geheel. En vooral: het gevoel daarbij. Bijvoorbeeld het gevoel van een fabriek waar mensen veilig en tevreden kunnen werken.'   Kunnen werkgevers dit gevoel bij hun medewerkers naar boven halen? Ja, dat kunnen ze, zegt Roeser. 'Eenzelfde medewerker gedraagt zich in de ene omgeving socialer en verantwoordelijker dan in de andere. Als je als leidinggevende alleen fouten opmerkt, en nooit eens een complimentje geeft, gaan je medewerkers elkaar ook de maat nemen. Maar als je aan de andere kant mensen stimuleert, als je ze behandelt als mens, roep je ook bij je medewerkers de juiste emoties op.'