Welke handelingsmogelijkheden heeft Koos? We kiezen er voor deze ethische bespreking drie: twee daarvan zijn wat extreem en een ligt in het midden.

1. ‘Opdracht is opdracht’: Koos slikt nog eens diep en voert de klus uit.

2. Koos gaat een gesprek aan met de opdrachtgever en geeft aan dat hij heeft gehoord over bezorgdheid bij het personeel door de op handen zijnde inkrimping.

3. Koos gaat een gesprek aan met de opdrachtgever en meldt dat hij het gevoel heeft dat hij wordt gemanipuleerd. Hij geeft daarom de opdracht terug.

Hoe komt Koos erachter wat de beste handelwijze is? Zoals in een eerder artikel (Arbo 11, november 2007, pagina 28) beschreven is, volgt hier een ethische analyse met enkele handelingsalternatieven.

Daarbij wordt in een gedachte-experiment nagegaan wat de ethische implicaties zijn per alternatief, en kijkend vanuit verschillende perspectieven. In deze casus komen drie perspectieven aan bod: van Koos zelf, van de opdrachtgever en van het personeel. Koos probeert zich daarbij zo goed mogelijk te verplaatsen in deze anderen.

Hieronder per alternatief de verschillende gedachten over het schenden of steunen van de morele waarden per alternatief in schema’s. In elk vakje zijn scores geplaatst. Een plusteken geeft daarbij aan dat de morele waarde wordt gesteund, een minteken dat de morele waarde wordt geschonden. Het spreekt vanzelf dat dit geen absolute scores zijn en dat elke lezer hier anders over kan denken.

Uit de vergelijking tussen de verschillende alternatieven is te zien dat er een conflict van waarden bestaat tussen Koos en de opdrachtgever. Dit lijkt onoplosbaar. Een extra complicatie is dat de opdrachtgever zelf een soort ‘tussenbaas’ lijkt te zijn. Mogelijk heeft hij echt het beste voor met de gezondheid van zijn mensen en heeft hij geen of nauwelijks invloed op de inkrimping die van hogerhand wordt opgelegd.

Het hangt er nu voor de keuze van Koos vanaf hoe hij een weging maakt. Is in zijn perceptie eerlijkheid een essentiele waarde, dan kiest hij zonder meer voor alternatief 2. Alternatief 3 gaat wellicht iets te ver, omdat Koos uiteindelijk niet zeker weet hoe het allemaal in elkaar steekt. Een gesprek over de onrust bij het personeel lijkt een professioneel juiste keuze, ook omdat onrust de kwaliteit van het advies negatief beinvloedt. Afhankelijk van de uitkomsten kan het dan zijn dat Koos alsnog kiest voor optie 3, het weigeren van de opdracht.

Alternatief 1 lijkt geen goede keuze. Er is in die optie namelijk niet voldaan aan de voorwaarden voor een goed contact tussen professional en opdrachtgever. Dit contact zal eerst moeten worden verbeterd door een gesprek over de waargenomen onrust.

De afweging van dit morele dilemma sluit goed aan bij een van de kerncompetenties van professionals, namelijk het vertrouwen kunnen wekken van zowel opdrachtgever als werknemers. Het is een uitdaging om als professional zodanig te werken dat men door beide partijen wordt vertrouwd.

Alternatief 1: ‘Opdracht is opdracht’: Koos slikt nog eens diep en voert de klus uit.

Perspectief Morele waarde

Koos, de A&O’er

Opdrachtgever

Medewerkers

Goed doen en niet schaden

Ik doe goed voor mijn bureau, ik krijg geen conflict met de opdrachtgever.

Het advies zorgt ervoor dat de mensen minder fysieke klachten krijgen op korte termijn.

Wij zijn bang voor negatieve gevolgen; een rapport waaruit blijkt dat er minder mensen nodig zijn, kan steun geven aan inkrimping.

–

Ik doe mogelijk schade aan de medewerkers en aan de relatie met Jaap.

–

Door mijn onderzoek kan ik klachten verhelpen.

Economische vernieuwing gaat nu eenmaal samen met inkrimping.

Respect voor autonomie

Of ik vrij ben om deze keus te maken, hangt af van de relatie met mijn eigen baas.

Rechtvaardigheid

Opdracht = opdracht.

–

Eerlijkheid en andere deugden

Eerlijkheid staat bij mij hoog in het vaandel.

–

Tja, deze adviseur houdt wel van eerlijkheid.

Deze adviseur is eerlijk.

+ morele waarde gesteund – morele waarde geschonden ? geen uitspraak over te doen

Alternatief 2: Koos gaat een gesprek aan met de opdrachtgever en geeft aan dat hij heeft gehoord over bezorgdheid bij het personeel vanwege de op handen zijnde inkrimping.

Perspectief Morele waarde

Koos, de A&O’er

Opdrachtgever

Medewerkers

Goed doen en niet schaden

Wanneer ik de onrust bij het personeel meeneem in mijn advies, wordt het een completer (beter) advies met draagvlak bij het personeel. Het kan leiden tot gezichtsverlies bij de opdrachtgever.

Ik voel me beschuldigd. Ik vind dit lastig, misschien word ik ontmaskerd. Ik had er niet over willen praten, dit is zo ingewikkeld.

–

(Als ze het zouden weten dat Koos erover praat.) We worden wel serieus genomen door deze ergonoom. Hij heeft oog voor onze bezorgdheid; hij staat aan onze kant.

+ –

Respect voor autonomie

Ik kan deze keuze zelf maken zonder dat iemand me hiertoe dwingt (maar ben wel terughoudend). Ik vind dit wel een professionele keuze (het benoemen van een probleem bij de opdrachtgever).

Ik ben wel de opdrachtgever.

–

Rechtvaardigheid

Opdracht = opdracht.

Eerlijkheid en andere deugden

Openheid en eerlijkheid zijn voor een professional zeer belangrijke waarden.

Tja, deze adviseur houdt wel van eerlijkheid.

Deze adviseur is eerlijk.

+ morele waarde gesteund – morele waarde geschonden ? geen uitspraak over te doen

Alternatief 3: Koos gaat een gesprek aan met de opdrachtgever en meldt dat hij het gevoel heeft dat hij wordt gemanipuleerd. Hij geeft daarom de opdracht terug.

PerspectiefMorele waarde

Koos, deA&O’er

Opdrachtgever

Medewerkers

Goed doen enniet schaden

Ik krijg een conflict met de opdrachtgever en misschien ook met mijn eigen baas. Als ik dit niet doe, gaat een ander het doen, dus heeft het wel zin om te weigeren?

–

Ik krijg een conflict met de opdrachtgever en misschien ook met mijn eigen baas. Als ik dit niet doe, gaat een ander het doen, dus heeft het wel zin om te weigeren?

–

Als in alt 2

+ –

Respect voorautonomie

Ik ben gemanipuleerd; zo weiger ik te werken!

Wat denkt die adviseur wel? Ik ben opdrachtgever!

–

Rechtvaardigheid

Eerlijkheid enandere deugden

Eerlijkheid staat bij mij hoog in het vaandel.

Tja, deze adviseur houdt wel van eerlijkheid.

Deze adviseur is eerlijk.

+ morele waarde gesteund – morele waarde geschonden ? geen uitspraak over te doen

Oproep

In deze serie bespreken we in Arbo casuistiek uit de arbowereld met behulp van ‘Moreel Beraad’. Dit is een methode voor het maken van ethische afwegingen. Komt u als lezer dilemma’s tegen in uw praktijk die ook voor anderen interessant zijn, mailt u dan naar: arbo@kluwer.nl.

Voor meer informatie:

Code of conduct voor Europees geregistreerde ergonomen, te downloaden via www.registratieergonoom.nl