Loskomen van werk is bereikt wanneer werknemers niet meer aan werk denken als ze thuis zijn. Loskomen van werk is één van de belangrijkste factoren die de kans op een burn-out verkleint. Het is bovendien noodzakelijk om te kunnen herstellen van een werkdag. Als mensen ’s avonds nog aan het werk zijn via de smartphone, komt hun hersteltijd onder druk te staan.

Loskomen van werk is belangrijk voor verkleinen kans burn-out

Met de opkomst van nieuwe technologieën zoals de smartphone is het voor werknemers eenvoudiger geworden om verbonden te blijven met hun werk tijdens de vrije tijd (Sonnentag & Bayer, 2005). Loskomen van werk is bereikt wanneer werknemers niet meer aan werk denken als ze thuis zijn. Loskomen van werk is één van de belangrijkste factoren die de kans op een burn-out verkleint. Het is bovendien noodzakelijk om te kunnen herstellen van een werkdag.

Als iemand ’s avonds nog aan het werk is via de smartphone, komt zijn hersteltijd onder druk te staan. Zo heeft onderzoek aangetoond dat werknemers minder goed kunnen herstellen wanneer ze de smartphone ’s avonds gebruiken voor werk in vergelijking tot wanneer ze dit niet doen (Derks, van Mierlo & Schmitz, 2014). Of dit smartphonegebruik ook een negatieve invloed heeft op piekeren en stress, is echter nooit wetenschappelijk onderzocht. Dit artikel geeft daarom antwoord op de vraag: wat zijn de gevaren van werkgerelateerd smartphone-gebruik in de avonduren?

Causaal verband werkgerelateerd smartphonegebruik en stress

In het onderzoek zijn de deelnemers random ingedeeld in een interventie- en een controlegroep. De interventiegroep werd aangemoedigd om twee uur voor het slapengaan de smartphone niet meer te gebruiken voor werk. Deze groep ontving tips om de smartphone ’s avonds te laten liggen:

• zet uw werk-e-mail uit op uw privé smartphone,
• zet uw werktelefoon uit en leg deze uit het zicht weg,
• vertel uw collega’s en leidinggevende dat u de komende week na werktijd niet bereikbaar bent, omdat u meedoet aan een psychologisch onderzoek.

De controlegroep kreeg daarentegen alleen informatie over een verstoorde werk-privébalans die zogezegd veroorzaakt werd door de smartphone. De verwachting was dat de interventiegroep de smartphone ’s avonds minder zou gebruiken voor werk dan de controlegroep. En dat de interventiegroep daardoor makkelijker zou kunnen loskomen van het werk, minder zou piekeren en minder stress zou ervaren dan de controlegroep.

Voor het onderzoek vulden 20 werknemers op vijf opeenvolgende werkdagen ’s ochtends en ’s avonds een vragenlijst in. Deze vragenlijst testte de mate waarin werknemers ’s avonds losgekomen waren van en piekerden over hun werk. Ook zijn de stressniveaus onderzocht die medewerkers ervoeren. Deze multi-level interventiestudie met een controlegroep was geschikt om een causaal verband aan te tonen tussen werkgerelateerd smartphonegebruik, loskomen van werk, piekeren en stress.

Tips voor werkgevers
De resultaten tonen aan dat werkgerelateerd smartphonegebruik verschillende gevaren heeft: het hindert het loskomen van werk, bevordert piekeren over werk en kan op de lange termijn stress veroorzaken. Ik heb verschillende tips voor werkgevers om op een goede manier om te gaan met smartphones wanneer werknemers deze gebruiken voor werk. Als werkgevers deze tips naleven, vergroot dit de duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers.

• Allereerst is het een goed idee om als werkgever de verantwoordelijkheid te nemen om werknemers informatie te geven over de gevaren van werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren. Het lezen van dit artikel kan ze daar al een eind mee op weg helpen.
• Daarnaast is het belangrijk om medewerkers aan te moedigen de smartphone ’s avonds uit te zetten voor werk. Het scheelt al een hoop als medewerkers ’s avonds hun werk-e-mail uitzetten om te herstellen van de werkdag. Meerdere deelnemers uit de interventiegroep hebben aangegeven dat het als een verademing voelde toen ze ’s avonds de smartphone uitzetten voor werk.
• Tot slot zal het werkgerelateerde smartphonegebruik in de avonduren dalen wanneer de organisatie een transparant beleid heeft: schep geen verwachtingen richting werknemers om ’s avonds bereikbaar te zijn.

Wat zijn nu de risico’s van smartphonegebruik na het werk

De smartphone valt niet meer weg te denken uit ons leven. Allerlei apps maken ons leven gemakkelijker en we zijn binnen één minuut in contact met anderen. Volgens de wetenschappelijke literatuur brengt werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren echter verschillende gevaren met zich mee.

Een tweede gevaar is mogelijk dat werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren leidt tot piekeren over werk. Werknemers kunnen er de voorkeur aan geven om ’s avonds door te werken via de smartphone omdat dagelijkse werktaken nog niet zijn voltooid en ze niet willen falen. Volgens cognitieve theorieën van piekeren is de onderliggende oorzaak van piekeren de hogere toegankelijkheid in het geheugen richting falen om een doel te behalen (Rothermund, 2003). Theoretisch gezien zou werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren dus gerelateerd kunnen zijn aan werkruminatie diezelfde avond.

Volgens Sonnentag (2001) heeft ’s avonds doorwerken een lage mate van psychologisch welzijn als gevolg. Een laag psychologisch welzijn kan zich uiten in stress (Sonnentag, Binnewies, & Mojza, 2010). Mogelijk wekt werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren dus stress op. Dit is dan ook het derde risico van het smartphonegebruik volgens de literatuur.

Welke resultaten leverde de dagboekstudie op?

Het onderzoek toont aan dat werkgerelateerd smartphonegebruik in de avonduren ervoor zorgt dat werknemers diezelfde avond meer piekeren en minder psychologisch kunnen herstellen van de werkdag. Daarnaast hadden de werknemers die de smartphone ’s avonds niet gebruikten voor werk, aan het einde van de week lagere stressniveaus dan werknemers die dat wel deden. Kortom, door in de avonduren nog door te werken op de smartphone hadden werknemers eigenlijk geen rust. Dit kan op de lange termijn tot stress en burn-out leiden. Want de rustperiode is nodig om gezond en fit en duurzaam inzetbaar te blijven.

Duurzame inzetbaarheid is in toenemende mate belangrijk in onze maatschappij, omdat mensen steeds langer door moeten werken tot hun pensioengerechtigde leeftijd. Om arbeidsongeschiktheid en verzuim te voorkomen is het belangrijk dat mensen gezond en veilig kunnen werken tot hun pensioen.

Irene de Groot | Arbeids- en Organisatiepsycholoog (MSc) bij Arboplaats. In het kader van haar afstuderen aan de Erasmus Universiteit deed zij samen met professor Daantje Derks onderzoek naar smartphonegebruik.