Er bestaan enorme verschillen in gezondheid en levensverwachting naar sociaaleconomische status. Zo bestempelt een op de drie 55-jarigen in de laagste inkomensgroepen zijn gezondheid als slecht, tegen een op de twintig in de hoogste inkomensgroepen. Ook blijkt dat het verschil in levensverwachting tussen de hoogste en laagste inkomensgroepen gemiddeld maar liefst vijf jaar is. Het terugdringen van de ongelijkheid in gezondheid is een van de voornaamste doelstellingen van het ministerie van VWS. Maar ondanks de gestegen levensverwachting ervaart de huidige generatie Nederlanders haar gezondheid niet als beter dan voorheen. En over de laatste generaties zijn de verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen inkomensgroepen niet kleiner geworden.

Twee effecten

Het blijkt dat verschillen in gezondheid en levensverwachting naar sociaaleconomische status grotendeels worden veroorzaakt door twee effecten: dat van gezondheid op inkomen en dat van opleiding op gezondheid en levensverwachting.

Het effect van gezondheid op inkomen is het belangrijkst. Een slechte of afnemende gezondheid leidt tot verminderde arbeidsparticipatie en een permanent inkomensverlies. In tegenstelling tot wat we vaak denken is het tegenovergestelde effect van inkomen op gezondheid zeer beperkt. Een slechte gezondheid veroordeelt tot een lager inkomen, een hoger inkomen leidt niet automatisch tot een betere gezondheid. Een interessante bevinding daarbij is dat arbeidsongeschiktheidsverzekeringen het verlies aan persoonlijk inkomen redelijk weten te beperken, maar dat het verlies aan inkomen voor het huishouden groter is dan voor het zieke individu. De partner van de arbeidsongeschikte die moet stoppen met werken om de verzorging op zich te nemen, dat is niet verzekerd.
De tweede belangrijke oorzaak van sociaaleconomische verschillen in gezondheid is het effect van opleiding op gezondheid en levensverwachting. Dit is de eerste studie die aantoont dat een extra jaar opleiding de kans op vroegtijdig overlijden verlaagt – en dat dit effect zelfs tot na de leeftijd van 80 jaar doorwerkt. Van Kippersluis schetst een beeld van cumulatief nadeel voor de lagere sociaaleconomische groepen. Het blijkt dat de meest kwetsbare groepen in de samenleving – de lager opgeleiden en de laagste inkomensgroepen – de grootste risicogroepen zijn voor gezondheidsproblemen. Daarnaast dragen ze relatief gezien ook het grootste inkomensverlies na zulke problemen.