In tijden van crisis gaat het verzuim naar beneden, zo lieten ook de afgelopen jaren weer zien. “Niemand wil een zwakke werknemer lijken uit angst voor het verlies van zijn of haar baan”, zegt Jan Prins, directeur van SKB. SKB houdt zich bezig medewerkersonderzoek, of dat nou gaat om gezondheid, tevredenheid en motivatie, veiligheid of productiviteit. En vanuit al die onderzoeken is het heel duidelijk geworden, de toegenomen stress is geen hype maar een feit. “Het verzuim in Nederland is nog steeds laag, maar de psychische vermoeidheid neemt wel toe. Zo ontstaat een stuwmeer van toekomstige problemen.”

Leidinggevenden

Leidinggevenden kunnen veel doen aan stresspreventie als ze de signalen van de werknemers opvangen. De vragen die ze daarvoor kunnen stellen, verschillen niet vreselijk van die van het medewerkersonderzoek. Prins: “We vragen nooit: ‘Heeft u last van stress?’ Dat is een tendentieuze vraag. Want als je zegt: ‘Nee ik heb geen last van stress?’, betekent dat dan dat je er nog wel wat taken bij kunt hebben? Vragen naar de gevolgen van stress doen we in onze onderzoeken meer en passant: Kun je je nog concentreren aan het einde van de werkdag? Heb je na je werk nog wel energie voor andere dingen of wil je dat de mensen in je omgeving je dan juist even met rust laten.”

Uitputting

De antwoorden op deze vragen geven aan of iemand nog voldoendeenergie heeft voor zijn werk, zegt Prins. “Stress is iets anders dan geen zin hebben in je werk. Je kunt het naar je zin hebben en bezig zijn met een geweldig project, waardoor je er nóg een schepje bij doet, en dan ’s avonds compleet uitgeput zijn. Die uitputting, dat is de maat waar het om gaat.” De gevolgen van oververmoeidheid zijn volgens Prins groot, en uiten zich op veel meer manieren dan alleen de veelgenoemde burn-out. “Denk aan chirurgen die door oververmoeidheid medische missers begaan, of verpleegkundigen die medicatiefouten maken. Maar ook bij het vliegtuigongeluk in Libië in 2010 speelde oververmoeidheid van de piloten een rol.”

Oververmoeidheid

Hoewel de kosten van stress en oververmoeidheid niet zo gemakkelijk te becijferen zijn, , is het volgens Prins niet moeilijk om een businesscase te maken waarmee je aantoont dat het loont om maatregelen te nemen. “TNO heeft de kosten van verzuim inzichtelijk gemaakt. Laat dat maar eens los op je eigen organisatie. Het ministerie van SZW heeft verschillende projecten voor het bevorderen van duurzame inzetbaarheid laten doorrekenen. Daar kun je zien dat de kosten van dergelijke projecten soms binnen anderhalf jaar terugverdiend zijn.”

Werkstress aanpakken

Minstens zo belangrijk als de inzet van middelen, is de inzet van het management om werkstress aan te pakken. Prins: “Alles wat een beroep op je doet, kan – als het te veel is – stress veroorzaken. Op het werk kan dat zijn dat je veel werk moet doen, of onder hoge druk staat. Er kan ook sprake zijn van een hoge emotionele belasting bijvoorbeeld als je als medewerker van de Sociale Dienst ontevreden mensen aan de balie krijgt of omdat je als oncoloog de meeste van je patiënten slecht nieuws moet geven. Dat zijn allemaal dingen die je raken als persoon. Wanneer je zwaar belast wordt, helpt het als je niet in een strak keurslijf zit, maar voldoende speelruimte hebt om het werk op jouw manier te doen, of het werk kunt uitvoeren op een moment dat jou het beste past. Begripsvolle collega’s kunnen daarbij een grote steun zijn. Leidinggevenden spelen een sleutelrol bij de organisatie van het werk. Hoe roosteren we, mag jij zelf je werk indelen, krijg je op tijd de juiste informatie over wat er precies gedaan moet worden? Leidinggevenden kunnen er ook voor zorgen dat werknemers geïnspireerd raken en het gevoel hebben te worden gehoord.”

Leidinggevenden

Niet alle leidinggevenden hebben dat van nature in zich, erkent Prins. “Hoe vaak komt het niet voor dat medewerkers leidinggevende worden omdat ze heel goed zijn in hun vak. Ze zijn dan niet geselecteerd op hun vermogen om met Piet het gesprek aan te gaan als hij op maandagochtend met de tranen in zijn ogen op het werk komt. Daarnaast staan leidinggevenden zelf vaak onder grote druk om doelen te halen. Dan zullen ze zich natuurlijk afvragen waarop ze afgerekend wordt. Op de productie? Of ook op het verzuimpercentage of de sfeer van de afdeling? Maar ook binnen die druk kun je als leidinggevende veel doen om je medewerkers te inspireren en energie te even. Je kunt gewoon eens aan Piet vragen: ‘Hoe is het nou met je?’ Of je medewerkers het gevoel te geven dat ze worden gewaardeerd. Een compliment geven kost niets, maar de return on investment is enorm.”

Over Werkdruk