Nee hoor, het gaat hier echt om Nederland anno 2015. Elke dag weer 48 nieuwe gevallen van beroepsziekten, 240 per week, 1.500 per maand, ongeveer 17,5 duizend per jaar.

Beroepsziekten

Wordt het dan minder misschien? Zeker niet! Ook vorig jaar waren er net zoveel beroepsziekten in Nederland … en 15 jaar geleden ook al. We zijn blijkbaar niet in staat om het aantal beroepsziekten terug te dringen. Vinden we beroepsziekten dan niet belangrijk? Daar lijkt het inderdaad op. Kennelijk vinden we met zijn allen dat ze er nu eenmaal bij horen. Van werken kun je ziek worden. En we lijken dat te accepteren.

Bedrijfsongevallen

Hoe anders is dat voor ongevallen. Veel bedrijven hebben een hoge standaard als het gaat om bedrijfsongevallen. ‘Al 4269 dagen zonder ongeval’, staat er dan op de gevel. De ambities van het management zijn hoog, er wordt een actief beleid gevoerd en werknemers krijgen bijscholing op het gebied van veiligheidscultuur. Als er dan een ongeval gebeurt, volgt er een ongevalsanalyse om de oorzaak van het ongeval nauwkeurig te analyseren. Ook de overheid (I-SZW) doet onderzoek bij ernstige ongevallen. Actief beleid op alle fronten dus en het resultaat mag er zijn: het aantal dodelijke ongevallen in Nederland vertoont al ruim 15 jaar een duidelijk dalende trend. We leren van ongevallen.

Leren van beroepsziekten

Waarom leren we dan niet van beroepsziekten? Daar zijn veel verschillende redenen voor.

Allereerst ligt er een oorzaak in de Nederlandse bedrijfsgezondheidszorg. Deze is primair gericht op ziekteverzuim. Aandacht voor chronische risico’s met kans op beroepsziekten is vaak minimaal. Ook in RI&E’s ligt de primaire focus vaak op acute risico’s en veiligheid.
Ook in het bedrijfsleven is er vooral oog voor risico’s op de korte termijn. Dat blootstelling op dit moment ook risico’s kan hebben op een termijn van 20-30 jaar, is veel minder goed in beeld.
Maar er ligt ook een oorzaak bij de gezondheidszorg in het algemeen. In de gezondheidszorg is er maar beperkt aandacht voor de oorzaak van ziekten. Kom je bij de huisarts met allergieklachten, dan is de kans groot dat je naar huis gaat met een recept voor antihistaminica. Maar als je allergisch bent voor een stof op het werk is dat natuurlijk geen oplossing. Ook bij andere ziekten zal de focus gericht zijn op diagnose en behandeling en veel minder op de eventuele oorzaak.
Een deel van de chronische beroepsziekten zoals kanker openbaart zich pas na het pensioen. De kans is klein dat de relatie met werk op dat moment nog wordt gelegd.
In Nederland hebben we geen stelsel van erkende beroepsziekten. Er is daardoor weinig zicht op beroepsziekten, wat er ook toe leidt dat er geen natuurlijke beleidsprikkels zijn om de aantallen omlaag te brengen.
Wordt er een nieuwe beroepsziekte gediagnosticeerd, dan leidt dit niet tot actief onderzoek. Waar bedrijven bij elk arbeidsongeval vaak een uitgebreide analyse doen naar oorzaken om er van te leren, is dat bij beroepsziekten niet het geval. Ook de overheid (I-SZW) stelt bij beroepsziekten geen onderzoek in, daar waar ze dat wel doen bij arbeidsongevallen.

Ziektelast

Grosso modo is de aandacht voor beroepsziekten dus beperkt en blijft sterk achter bij die voor arbeidsongevallen. En dat is allerminst terecht: van alle werkgerelateerde sterfte in Nederland wordt maar 4% veroorzaakt door ongevallen, de rest komt op het conto van beroepsziekten. Ook de ziektelast als gevolg van arbeidsongevallen bedraagt maar een fractie van de ziektelast door beroepsziekten. Overheid en bedrijfsleven lijken te accepteren dat beroepsziekten er nu eenmaal bij horen. Net zoals we 100 jaar geleden van mening waren dat arbeidsongevallen nu eenmaal bij het werk hoorden.

Veiligheidskundige bril

Wat als we nu eens door een veiligheidskundige bril naar beroepsziekten zouden kijken? Hoge ambities: nul nieuwe beroepsziekten, aanpak van de primaire oorzaken van beroepsziekte en verhoging van de preventiecultuur in bedrijven. En als het toch misgaat: een diepgaand onderzoek instellen om er van te leren, zodat het niet nog eens kan voorkomen. Dan zul je zien dat we ook in Nederland in staat zullen zijn om de dalende trend in beroepsziekten in te zetten.

Remko Houba | Arbeidshygiënist bij PreventPartner & NKAL

> Remko Houba neemt op 17 november deel aan het debat ‘Winst door verandering’ op het congres Het risico van het vak in Corpus, Leiden.