Leidinggevenden hebben meer invloed op het veiligheidsbewustzijn van medewerkers dan trainingen, gebod- en verbodsborden of een postercampagne. Wetenschappelijk onderzoek wijst het ook uit: voor een veilige werkomgeving is effectief leiderschap een vereiste.

Het goede voorbeeld

Leiderschap betekent allereerst zelf het goede voorbeeld geven, maar ook medewerkers inspireren, coachen en verantwoordelijkheid geven. Om die verantwoordelijkheid te kunnen nemen, is het belangrijk om voorwaarden te scheppen. Vertaald naar het traject voor het opstellen van veiligheidsprogramma’s, betekent dit dat afdelingen met elkaar de dialoog voeren over de risico’s en zelf oplossingen bedenken.

Leiderschap

Leiderschap vraagt zelfkennis en is meer dan het goede voorbeeld geven. In totaal zijn er maar liefst acht verschillende leiderschapstijlen te onderscheiden, variërend van inspirerend tot wantrouwend en van autoritair tot participatief leiderschap. Van die acht gedragsuitingen zijn er drie die veiligheidskundigen en leidinggevenden absoluut moeten vermijden: autoritair, wantrouwend en teruggetrokken gedrag. Deze drie gedragsuitingen hebben negatieve effecten. Veiligheidskundigen en leidinggevenden die positieve, duurzame veranderingen op het gebied van veiligheid tot stand willen brengen, doen er goed aan te kiezen voor inspirerend, coachend of participatief leiderschap:

Inspirerend leiderschap: medewerkers inspireren door een duidelijke visie te verkondigen, door zelfverzekerd op te treden en waar nodig tegen de stroom in te durven gaan. Een voorbeeld: medewerkers inspireren tot ingrijpen wanneer dit de productie even in gevaar kan brengen.
Coachend leiderschap: aandacht geven aan medewerkers door ze bij het werk te betrekken en met ze te praten over hun werk of hun ontwikkeling. Denk aan het geven van feedback over hun veilige of onveilige gedrag.
Participatief leiderschap: medewerkers betrekken bij beslissingen en hen inspraak en verantwoordelijkheid geven, bijvoorbeeld door hen te laten meedenken over veiligheidsmaatregelen.

Voetbalwereld

Maar hoe herken je dit en wat kun je ermee? Ook in de voetbalwereld speelt leiderschap een grote rol. Leon Vlemmings (directeur van het organisatie-adviesbureau Vlemmings-Van Zwam) was als coach werkzaam voor onder andere Feyenoord, PSV Eindhoven en NAC Breda. “Als coach bij PSV zag ik destijds mijn elftal wedstrijden spelen als ‘Playstation’. Spelend als robots dus, met weinig initiatief en energie, geen creativiteit, zonder teamspirit en niet in staat om oplossingsgericht te werken. Kortom, totaal niet effectief en niet resultaatgericht. Op een gegeven moment stelde ik mijzelf de confronterende vraag of het passieve gedrag van mijn spelers iets te maken zou kunnen hebben met mijn manier van leidinggeven …?’

Iedereen heeft een eigen leiderschapsstijl. Die moet je dus eerst leren kennen om er eventueel verandering in aan te brengen. Hoe kom je achter die stijl van leidinggeven? Een manier hiervoor is bijvoorbeeld de VCMPuzzel.

> TIP: Zo komt u meer te weten over Leiderschap, cultuur en veiligheid.