Risico was natuurlijk allang een centraal onderwerp binnen veiligheidskunde. Maar pas halverwege de jaren negentig kwam het algemene besef van het belang van systematisch werken met risico.

Gewicht

Daarom was mijn benadering van veiligheid aanvankelijk zoals ik die rondom mij zag: meer gebaseerd op regels dan op risico’s. Verwijzing naar een document van de Arbeidsinspectie had het voordeel dat het meer gewicht leek te geven aan een advies van een junior veiligheidskundige. Dacht ik toen. Dit was vóór de nieuwe Arbowet met haar RI&E-paragraaf. Tegenwoordig heb ik door mijn professionele ontwikkeling een andere kijk op zaken.

iPad

Onlangs presenteerde een arbodeskundige op een internationale conferentie de resultaten van een vernieuwende methode van werken, waarbij agenten ter plaatse een zaak behandelen met behulp van een iPad. Ik verwachtte tips over hoe die agenten omgingen met hun ergonomische belasting. Maar de presentator zwaaide met een regelgevingsboekje en liet weten dat medewerkers van de inspectie maximaal twee uur per dag op deze manier mochten werken. Om te zorgen dat die hun quota niet overschreden, was registratie nodig. Het hele verhaal riep om drie redenen irritatie bij me op.

1. Verkeerde benadering

Tijdens de presentatie kwam risico geen enkele keer ter sprake, behalve impliciet: dat werken met een iPad mogelijk fysiek belastend was. Als vuistregel meen ik inmiddels dat de meeste veiligheidsvraagstellingen met een – niet per se formele – vorm van risicoanalyse moeten beginnen. Want benadering vanuit het risicoperspectief is nuttiger dan zoeken naar een regeltje. Zo benader je het probleem vanuit een logisch standpunt, het standpunt van hen die advies verwachten. Bovendien leidt deze benadering naar een goede oplossing die het probleem werkelijk aanpakt.

2. Oversimplificatie

De ‘2 uur-regel’-benadering kijkt uitsluitend naar de (mogelijk) negatieve effecten van de nieuwe werkwijze, zonder enige context of aandacht voor andere factoren, hetzij positief, hetzij negatief. Nuttiger is een holistische kijk op het verschil tussen de oude en nieuwe situatie en beschouwing van de totale risicotoename of -afname als gevolg van diverse factoren. Risicomanagement is een constante balans tussen meerdere doelstellingen, niet een star streven naar nul risico zonder aandacht voor andere belangen.

3. Reputatieschade

Opzoeken ‘wat is toegestaan’ is wel een bijzonder luie manier van adviseren. De risicogebaseerde benadering daarentegen vergt hard werk en vraagt erom het probleem vanuit een heelheidsperspectief te bekijken. Dat vraagt om de juiste kennis aan tafel – met name die van de mensen die het feitelijke werk uitvoeren. Zo voorkom je dat veiligheid iets lijkt te zijn dat men de mensen aandoet, in plaats van iets dat je samen met de mensen doet.

> Meer weten over risico als centraal begrip bij veiligheid? Lees het volledige artikel ‘Voorbij de 2 uur-regel’ van Carsten Busch in Vakblad Arbo 12-2015.