En ook: aan welke criteria voldoet een goede interventie en hoe organiseren we die? Risicobeheersing vraagt immers om het van tevoren beoordelen van maatregelen en hun effectiviteit. En dat is niet eenvoudig.

Maatregelen van tevoren bedenken en beoordelen

Risico’s evalueren is wikken en wegen. Maar er wordt ook gewikt en gewogen over de interventies en maatregelen om die risico’s te beheersen. Over het aanbrengen van een nooduitgang of het installeren van een ventilatiesysteem. Over het organiseren van een voorlichtingscampagne, het aanstellen van een vertrouwenspersoon of het afsluiten van een verzekering. Dat gaat allemaal over het bedenken van maatregelen en om het (van tevoren!) beoordelen van hun effectiviteit.

Modellen of strategieën geven structuur

Bij het bedenken van interventies kunnen scenario’s en causale verbanden ons op het idee brengen van verstandige maatregelen. Daarnaast geven modellen of strategieën structuur aan het denken over interventies. Neem de arbeidshygiënische strategie: collectieve beschermingsmaatregelen zijn altijd beter dan individuele maatregelen. En bronbestrijding is altijd beter dan het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Of neem de systeembenadering: inherent veilige systemen en ingebouwde beheersfuncties zijn altijd beter dan reddingsmaatregelen.

Kosten en baten interventies spelen ook rol

Het gaat bij de maatregelen die we treffen om risicobeheersing. Daarnaast zijn de geschatte kosten van de interventie belangrijk. Geen wonder dat kosten-batenanalyses van oudsher een rol spelen in risicomanagement. De praktijk daarvan is weerbarstig. De kosten van een maatregel zijn nog relatief eenvoudig te bepalen. Het schatten van de baten is al een stuk ingewikkelder. Het gaat immers om de schade die niet optreedt. Of misschien wel om de afname van het risico, dat wil zeggen de verkleining van de kans dat de schade optreedt. Geen wonder dat kosten-batenanalyses altijd gepaard gaan met het nodige wikken en wegen: welke kosten en welke baten?

Worstelingen zijn onderdeel van risicobeheersing

Wikken en wegen over maatregelen is noodzakelijk en geen verloren tijd. Wie erover nadenkt, realiseert zich al snel dat worstelingen een vanzelfsprekend onderdeel zijn van risicobeheersing. Want risicobeoordelingen zijn in feite toekomstvoorspellingen. Het gaat immers om verwachtingen, om schades die mogelijk op kunnen treden in de toekomst. En het vooraf beoordelen van het effect van een maatregel is nog veel ingewikkelder. Dan draait het om de verwachte verandering van een risico. Het gaat over een voorspelling van hoe de toekomstvoorspelling verandert. Een methode om interventies vooraf te beoordelen of onderling te vergelijken, is de Multi Criteria Analyse.

Wikken en wegen van én over maatregelen

Net als bij het wikken en wegen over risico’s, geldt voor worstelingen over interventies en maatregelen dat het niet alleen gaat om de inhoudelijke aspecten van de maatregelen. Het gaat ook over het proces van risicobeheersing. Dat omvat het bedenken, kiezen en implementeren van maatregelen. En ook het achteraf beoordelen van de effectiviteit ervan. Het gaat, kortom, om het wikken en wegen over interventies, en niet uitsluitend om het wikken en wegen van interventies. Wie zich dat realiseert, kan ook leren wikken en wegen. De praktijk wijst helaas uit dat evaluaties van interventies weinig aandacht krijgen. Misschien ligt daar nog een uitdaging, ook voor arbo- en risicoprofessionals.

> Dit is een samenvatting van het artikel ‘Worstelingen over maatregelen’ van Walter Zwaard in de serie Wikken en wegen. Lees het volledige artikel in Vakblad Arbo.