Werknemers in nachtdiensten raken hun natuurlijke leefritme kwijt. Hun biologisch klok kan zich, bij meerdere nachtdiensten achtereen, deels aanpassen aan het veranderde dag/nachtritme.

Mindere prestatie door slaapschuld

Desondanks ontstaat er meestal een slaapschuld. Die zorgt ervoor dat de nachtwerker minder geconcentreerd is en minder goed kan presteren. Daardoor is hij minder alert en kampt overdag met slaapproblemen. Zo’n nachtwerker stapt na zijn nachtdienst wel gewoon in de auto naar huis. Moet de werkgever zich iets aantrekken van de extra risico’s in het verkeer die zijn nachtwerkers lopen? Of is het woon-werkverkeersrisico simpelweg voor eigen rekening van de werknemer?

Onderzoek relatie slaap-verkeersongevallen

De AAA Foundation in Washington heeft in december 2016 een onderzoek gepubliceerd waarin zij 4571 verkeersongevallen in de VS analyseerde. De ongevallen gebeurden tussen 06.00 en 24.00 uur en er was tenminste één (bestel)auto bij betrokken. De uiteindelijke steekproef betrof 7234 bestuurders. De onderzoekers vergeleken de hoeveelheid slaap van de bestuurders wier handelen of fouten bijdroegen aan de ongevallen met die van bestuurders die niet als gevolg van hun eigen fouten betrokken waren bij ongevallen.

Te weinig slaap is als te veel drank

Er bleek een significant verhoogd ongevalsrisico bij bestuurders die in de voorgaande 24 uur minder dan zeven uur hadden geslapen. Er is al sprake van een verhoogd risico op ongevallen als de bestuurder 1 of meer uur minder slaapt dan gewoonlijk. De geschatte kans op een ongeval bij autorijden na slechts 4-5 uur slaap was vergelijkbaar met die bij autorijden met een alcoholpromillage van iets meer dan 0,08%.

[box type=”shadow” ]Lichtbril

De PROPEAQ bril dient om werken in de nachtdienst te ondersteunen. Door de inzet van een half uur blauw licht, nog voordat de lichaamstemperatuur het minimum bereikt, verschuift het slaap/waakritme naar een later moment. De cognitieve functies (alertheid, concentratie, slaap) schuiven mee. Dit verbetert de kwaliteit van het werk en de (dag)slaap. De twee deejays in het Glazen Huis in Breda gebruikten de bril tijdens Serious Request 2016.[/box]

Verraderlijk: soms geen symptomen

Andere studies suggereren dat de aanwezigheid van slaperige bestuurders op de weg het grootst is tijdens de nacht en vroege ochtend. De negatieve effecten van slaaptekort zijn het grootst in de vroege ochtend. Enkele symptomen van slaperig rijden: moeite hebben je ogen open te houden, niet in je rijstrook blijven, je de laatste paar kilometer niet meer herinneren. Verraderlijk: meer dan de helft van de bestuurders die waren betrokken bij een vermoeidheidsgerelateerd ongeval hadden deze symptomen niet voordat ze in slaap vielen achter het stuur.

Hoe zit het in Nederland?

Onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Slaap- en waakonderzoek (NSWO) toont aan dat ruim een kwart van de Nederlandse automobilisten wel eens slaperig achter het stuur zit en 60 procent van hen toch doorrijdt. Eén nacht slecht slapen heeft volgens de NSWO al negatieve gevolgen voor met name het concentratievermogen en daardoor voor de rijvaardigheid. De NSWO vermoedt dat slaperigheid achter het stuur leidt tot een hoger risico op eenzijdige ongelukken, vooral in de vroege ochtenduren.

Er is eigenlijk maar één oplossing

Eigenlijk is er maar één oplossing om een verhoogd risico op een ongeval na de nachtdienst te vermijden: niet autorijden. Er zijn wel tips om de risico’s voor rijdende nachtwerkers te beperken. Voor de werknemer onder andere: houd de temperatuur in de auto laag. Neem een pratende passagier mee. En voor de werkgever bijvoorbeeld: neem autorijden na nachtdiensten op in de RI&E. Informeer personeel over technische mogelijkheden, zoals de PROPEAQ lichtbril (zie het kader). Alle tips vindt u in het artikel in Vakblad Arbo.

> Dit is een korte samenvatting van het artikel ‘Wake-up call’ van Leo Bonefaas. Lees het volledige artikel in Vakblad Arbo.