Wat denkt u dan? Dat gaan we ook zo doen? Of houdt u juist vast aan uw eigen, veilige, werkwijze?

Deze zaken staan niet in de RI&E. Eerder vallen ze te scharen onder een abstract begrip als ‘organisatiecultuur’. Maar volgens docent veiligheidskunde Walter Zwaard valt de scheidslijn tussen die begrippen niet scherp te trekken. Volgens hem loopt er een duidelijke lijn van een goede RI&E naar een managementsysteem. En dat managementsysteem staat op zijn beurt weer dicht bij de organisatiecultuur.

Verzameling afspraken
Om dat goed te begrijpen, moeten we volgens Zwaard ons beeld van de RI&E herzien. ‘Heel vaak is dat een simpele checklist waar je dingen op af kan strepen. Maar als je zo’n RI&E serieus aanpakt, zul je zien dat hij alleen interessant is als hij los komt van het papier, als hij abstracter wordt. Het is eerder het resultaat van een leerproces, een reeks van afspraken en procedures – niet op papier maar in de hoofden van mensen.’

Volgens Zwaard heb je dan de eerste stap gezet, de stap naar een managementsysteem. ‘Veel mensen zien dat als een ordner in de kast. Maar ook hier geldt: als je het echt effectief wilt laten zijn, moet je het bekijken op een abstracter niveau. Dan moet je het eerder definieren als ‘alle mensen, middelen en afspraken om de zorg voor een bepaald thema op een systematische manier vorm te geven.”

Zwaard geeft toe: niet alle werkgevers zullen de stap naar een managementsysteem ook werkelijk willen zetten. ‘Als je een klein administratiekantoor hebt, is dat niet nodig. Maar ben je een groter bedrijf, dat ook nog eens met gevaarlijke stoffen werkt, dan is zo’n managementsysteem wel aan te raden.’

Cultuurverandering
Sterker nog, zo’n bedrijf kan ook de tweede stap zetten: van managementsysteem naar cultuurverandering. ‘Dan gaat het niet meer om afspraken over procedures’, zegt Zwaard. ‘Dan graaf je dieper, naar het niveau van normen en waarden. Jij hoort dat dat concurrerende bouwbedrijf geen steiger neerzet, maar mensen gewoon plat op het dak laat liggen. Je vormt je daar een oordeel over, en daar ga je over praten met je collega’s. Uiteindelijk kan dat leiden tot een gemeenschappelijke norm. Bijvoorbeeld: ‘nee, dit zouden wij nooit zo doen.”

> Leestip: het boek Van RI&E naar cultuurverandering