Chemici aan de TU Delft vonden het telkens weer moeilijk om veiligheidsregels op te stellen voor scheikundige experimenten. Want die experimenten verlopen niet volgens een vastomlijnde procedure. Hoe maak je dan een RI&E? Laat staan een RI&E die echt dynamisch is.

Dus? Die chemici stellen nu voor ieder experiment een plan op. Ze beschrijven daarin wat ze gaan doen, welke risico’s daarbij optreden en hoe ze die denken te ondervangen. Dat plan dienen ze in bij een commissie. Die bepaalt vervolgens of het experiment door kan gaan. En zo ja, welke veiligheidsmaatregelen daarbij nodig zijn.

RI&E echt dynamisch door sturen activiteiten op de werkvloer

Initiatieven als dit maken Dick Hoeneveld, veiligheidskundige aan de TU Delft, erg enthousiast. “Want je ziet vaak dat werknemers heel gemotiveerd zijn om procedures veiliger te maken. Maar je ziet ook dat de veiligheidskundige zelden naar hen luistert. Terwijl je de activiteiten op de werkvloer juist kunt sturen, kunt opnemen in de RI&E. Daarmee maak je zo’n RI&E echt dynamisch.”

> LEES OOK: Ede’s dynamische RI&E heeft ogen en oren

Van struikelblok bij werken met zo’n 15.000 gevaarlijke stoffen …

Want daar zit volgens hem het probleem. “Zo’n  RI&E is vaak een soort struikelblok. Iedere vijf jaar moet je er weer een opstellen. En wat zie je vervolgens vijf jaar later? Er klopt helemaal niets meer van. En niemand heeft actie ondernomen. Bovendien, hoe wil je op een technische Universiteit een traditionele RI&E opstellen? We werken hier met zo’n 15.000 gevaarlijke stoffen. Van elk daarvan vastleggen hoe je er veilig mee omgaat is wel heel omslachtig.”

> LEES OOK: Naar een nieuw normaal bij gevaarlijke stoffen

… naar een digitale tool waarmee je echt dynamisch werkt

Dus borduurde Hoeneveld voort op de ideeën van de chemici zelf. “We ontwikkelden een digitale tool die enigszins doet denken aan een belastingaangifte. Is de situatie relatief eenvoudig, hoef je ook weinig in te vullen, maar wordt het complexer, dan ga je meer de diepte in. En stel je voor dat een chemicus een experiment uitvoert waar ook natuurkundige aspecten aanzitten. Dan moet hij eerst een toets doen, zodat vaststaat dat hij de nodige basiskennis bezit.”

> LEES OOK: Dynamisch met de RI&E

Organisatie bouwt met tool databank op van goede praktijken

Het mooiste is: deze tool legt ook de ervaringen vast. “Ieder experiment wordt in de tool opgeslagen”, zegt Hoeneveld. “En daarmee bouwt de organisatie een databank op van goede praktijken. En iedereen die een experiment opzet, kan zich van tevoren inlezen over de gevaren.”

In Hoenevelds RI&E is het niet de commissie die bepaalt of een experiment doorgaat. Dat doet de manager. “Het leek ons logischer om de controle in de lijn te leggen. De veiligheidskundigen geven alleen advies. Dat advies valt echter niet makkelijk te negeren. Want nogmaals: de hele procedure komt vast te liggen in de databank. Loopt een experiment mis, dan zijn alle gegevens gemakkelijk naar boven te halen. Zou dan blijken dat de veiligheidskundige heeft gewaarschuwd voor de gevaren terwijl de manager alles toch heeft laten doorgaan? Dan heeft die laatste natuurlijk wel wat uit te leggen.”

> LEES OOK: Zo vergeet u niets in de RI&E

Geen document uit de la trekken, maar kijkje nemen in databank

Nu Hoeneveld het onderwerp toch aanroert: na zo’n eventueel incident krijgt hij ook bezoek van de Inspectie SZW. Kan hij de inspecteurs in zo’n geval een RI&E laten zien? “Nee”, geeft hij toe, “wij kunnen dan geen document uit een la trekken. Maar wel kunnen we uitleggen dat onze RI&E bestaat uit de mogelijkheid om een kijkje te nemen in onze databank. Ook kunnen we laten zien dat het experiment was goedgekeurd omdat wij het veilig achtten. En dat de wetenschapper die het uitvoerde, eventueel is geslaagd voor een toets. Soms berust zo’n ongeval gewoon op domme pech.”

Ook leren van incidenten: databank verrijken met incidentmeldingen

Overigens wil Hoeneveld in de toekomst ook van eventuele incidenten leren. “Wij willen de databank verrijken met een incidentmelding. Als mensen dan later zo’n zelfde experiment willen uitvoeren, krijgen ze een waarschuwing: “Deze stof ontbrandt nog sneller dan we hadden gedacht. Daar moet je dus extra mee oppassen.”

> TIP: Dick Hoeneveld vertelt over hoe je een RI&E dynamisch maakt tijdens de Praktijkdag RI&E, de onderste steen boven