Op 14 januari 2011 arriveert een trein met 25 spoorwagons op rangeeremplacement Kijfhoek in Zwijndrecht. De ketelwagons bevatten (resten van) diverse gevaarlijke stoffen. Om ze te rangeren worden de wagons in groepen van vier naar een verdeelspoor afgereden. De eerste twee aflopen gaan goed. Afloop drie en vier zijn niet van elkaar te scheiden omdat de koppelingen nog te vast zitten.

Botsing

De rangeerder drukt op de stopknop. De heuvelprocesleider, in dienst bij ProRail en gedetacheerd bij Keyrail, krijgt kritische meldingen op zijn scherm. Na een reset gaat het rangeren verder. De rangeersnelheid ligt veel te hoog en afloop vier botst hard op afloop drie. Een wagon ontspoort, door een scheur lekt ethanol weg en later breekt brand uit. De spoorweg en nabijgelegen rijksweg A16 worden afgesloten, de burgemeester laat omliggende woningen ontruimen. Er komen geen schadelijke stoffen vrij en niemand raakt gewond. Het Openbaar Ministerie vervolgt ProRail voor vier overtredingen. De eis: 900.000 euro boete.

Feiten

Feit 1: strijd met artikel 5 Wet vervoer gevaarlijke stoffen (Wvgs).
De rechtbank komt tot vrijspraak omdat de Wvgs in deze zaak niet van toepassing is.

Feit 2: handelen in strijd met een (of meerdere) voorschrift(en) van de omgevingsvergunning
De rangeersnelheid overschreed ruim de maximaal toegestane oploopsnelheid. Bovendien ontving de brandweer onjuiste of onvolledige wagonlijsten. Ook strookte verstrekte informatie niet met de feitelijke situatie op het spoor. Daardoor kon de brandweer niet adequaat optreden bij het blussen en is niet voldaan aan de voorschriften van de omgevingsvergunning. Verder had de shiftleader opdracht gegeven de seinzaal te ontruimen. Daardoor volgde geen sein ‘veilig’ en liep het wegvoeren nog een uur vertraging op. Daarmee is gehandeld in strijd met de omgevingsvergunning.

Feit 3: veroorzaken van gevaar voor spoorwegverkeer
De rechtbank maakt onderscheid tussen de handelingen die hebben geleid tot de botsing en brand, en het gevaar voor ontploffing of BLEVE (Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion, een heftige explosie als een tank met een vloeistof onder druk openscheurt). Aangevoerd is dat het heuvelsysteem fail safe was. Maar ProRail en Keyrail wisten dat de menselijke factor wel degelijk een rol speelde. Zij wisten dus of konden weten dat falen van deze menselijke factor tot botsingen kon leiden. Door bovendien toe te staan dat de heuvelprocesleiders handelden in strijd met het Bedieningsvoorschrift ontstond een botsing en brand. Feit 3 is in zoverre bewijsbaar. Voor het mogelijk doen ontstaan van een ontploffing of BLEVE volgt vrijspraak voor ProRail.

Feit 4: schuld aan het veroorzaken van brand
Te bewijzen valt dat het aan de schuld (aanmerkelijke onvoorzichtigheid) van ProRail en Keyrail is te wijten dat een ethanolbrand is ontstaan in een wagon, en dat dit hen ook is toe te rekenen. Bewijs ontbreekt voor gevaar voor goederen (treinen, gebouwen, woningen). Dat geldt ook voor levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor personen.

Eindoordeel

ProRail heeft zich samen met Keyrail schuldig gemaakt aan het handelen in strijd met voorschriften van de omgevingsvergunning, veroorzaken van gevaar voor spoorwegverkeer en verwijtbaar veroorzaken van brand op emplacement Kijfhoek. De rechtbank houdt bij de strafmaat rekening met het overschrijden van de redelijke termijn bij de rechtsgang en het feit dat ProRail veel inzet toont om dergelijke overtredingen te voorkomen. Uitspraak: een substantieel lagere geldboete dan geëist van 100.000 euro.

Medeplegen

ProRail is beheerder van de hoofdspoorweginfrastructuur in Nederland. ProRail heeft met Keyrail een samenwerkingsovereenkomst gesloten; de laatste exploiteert de Betuweroute. Daaronder vallen de beheertaken Capaciteitsmanagement en Verkeersleiding van het rangeeremplacement Kijfhoek. Voor deze locatie hebben beide partijen ook een detacheringsovereenkomst gesloten. Daaruit leidt de rechtbank af dat zowel ProRail als Keyrail verantwoordelijk zijn voor het rangeren op dit emplacement. De rechtbank vindt dat er sprake was van nauwe en bewuste samenwerking tussen de twee partijen. En daarmee van medeplegen bij de uitvoering van de rangeerwerkzaamheden en de in dat kader gepleegde strafbare feiten. Dit maakt vervolging in gelijke mate mogelijk van beide partijen.
Bron: Rechtbank Rotterdam, 11 december 2014, ECLI:NL:RBROT:2014:10066

De rechtbank Rotterdam deed dezelfde dag uitspraak in de zaak tegen medepleger Keyrail. Ook hier matigde de rechtbank de geëiste boete van 900.000 euro tot een boete van 100.000 euro.
Bron: ECLI:NL:RBROT:2014:10110

Auteur: Rob Poort | Bureaupoort.nl

Bij de tijd blijven op het gebied van jurisprudentie? Kom naar de Arbo Wetgeving & Actualiteitendag.

Alles weten? Lees het hele artikel ‘De afloop’ in Vakblad Arbo 3-2015.