“De sociale wetenschappen spreken de taal van de maatschappij, maar hebben geen concept waarover iedereen het eens is. ‘De harde wetenschap’, heeft het concept, maar spreekt de taal niet. Ik probeer beide bij elkaar te brengen.”

Ecologie

Het gaat Robertson er als organisatie-ecoloog primair om kennis uit de ecologie toe te passen op organisaties.“Organisaties zijn complexe adaptieve systemen, ecosystemen. Organisaties en merken zijn levende, organische dingen. Ecosystemen die zich – als het goed is – aanpassen aan de seizoenen en aan trends.” Als psychiater merkte hij dat de hersenen ook een ecosysteem zijn. Hun zelf-organiserend vermogen treedt pas in werking met de juiste prikkels. “Vergelijk het met de verzameling draadjes in een pianovleugel. Dat is niet de mooie muziek. Die zit ook niet tussen de snaren. De muziek is een onderdeel van het gehele ecosysteem.”

Structuur

Zo werkt het volgens Robertson ook bij organisaties. Door steeds meer structuur aan een organisatie toe te voegen krijg je culturele corrosie en bureaucratie. Dat kan bij een zero-tolerance industrie (diepzee-drilling, luchtvaart of zelfs de gezondheidszorg) leiden tot onveiligheid en risico en bij financiële dienstverlening tot corruptie. Bij een groeiende organisatie of start-up is structuur nodig. Bureaucratie is dan vitamine. Er zijn geschreven en ongeschreven regels en daar spreek je elkaar ook op aan. Maar die bureaucratie die eerst vitaminen was, wordt later gif als de structuur te groot wordt. Structuur verstikt ecosystemen, meent Robertson.

Gif

Hetzelfde gif dat ervoor zorgde dat bij bijvoorbeeld Enron voor miljarden kon worden gefraudeerd. Allemaal volgens de structuur en de geldende regels, maar zonder professionals die elkaar aanspreken, zo stelt Robertson. De bureaucratie deed het bedrijf de das om. Die verantwoordelijkheid bij de professionals en de mogelijkheid regels te overtreden kun je ook vergelijken met bijvoorbeeld mooie pianomuziek. Een topmusicus speelt om de maat heen. Zet er een metronoom naast en het klinkt voor geen meter meer.”

> Het hele artikel ‘Bureaucratie kan leiden tot onveiligheid’ van Ton Bennink lezen? U vindt het in het safetykatern bij Vakblad Arbo 3-2016.

>Meer lezen over risicomanagement? Lees het boek Van Risicoinventarisatie naar cultuurverandering.