Want dat improviseren niet altijd goed uitpakt, blijkt onder meer uit de gegevens over ernstige arbeidsongevallen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

1 op 6 ernstige arbeidsongevallen door onvoorziene situaties

De RIVM-database Storybuilder bevat analyses van meer dan 25.000 ongevallen. Daaruit blijkt dat het bij grofweg 1 op de 6 ernstige arbeidsongevallen misgaat in onvoorziene situaties. Een medewerker schat op basis van eerdere ervaringen de situatie op een bepaalde manier in en ‘ziet’ niet dat de situatie nét even anders is. Daardoor voert hij de verkeerde handeling uit. Cognitieve valkuilen als tunnelvisie spelen hier mogelijk een rol.

Tools om met cognitieve valkuilen om te gaan

In samenwerking met veiligheidskundigen uit twintig Nederlandse bedrijven ontwikkelde RIVM tools om met deze cognitieve valkuilen om te gaan. Eén van die tools is ‘Resilience in vijf stappen’. Enkele Nederlandse bedrijven, waaronder KLM, hebben er inmiddels eerste ervaringen mee opgedaan. Resilience in vijf stappen helpt om succesvol een beslissing te nemen bij hoge onzekerheid en tijdsdruk. De tool is erop gericht typische valkuilen bij improvisatie, tijdsdruk en onzekerheid te herkennen, erkennen en mogelijk te vermijden. Samen met de kwaliteiten van veerkrachtige medewerkers en organisaties zijn deze cognitieve valkuilen geïdentificeerd op basis van wetenschappelijk onderzoek.

Goede aanvulling op LMRA en TRA

Resilience in vijf stappen is een goede aanvulling op de Last Minute Risk Assessment (LMRA) die veel bedrijven gebruiken. Ook zijn de stappen een nuttige aanvulling op bijvoorbeeld de Taak Risico Analyse (TRA). Ze vormen een analysekader voor de evaluatie van incidenten en bijna-ongevallen. Zinvolle vragen vooraf zijn daarbij:

Wat is het probleem en is het terecht dat u terugvalt op resilience?
Is het echt zo dat de normale regels en procedures niet van toepassing zijn?
Is het niet improviseren uit gemakzucht?
Wat zijn dan precies de onzekerheden?
En hoe zit het met de tijdsdruk?

Resilience in vijf stappen

Geef uzelf tijd – Bespreek met uw team en opdrachtgever hoe u extra tijd kunt creëren voor het nemen van een veerkrachtige beslissing.
Zoek verschillende perspectieven – Stel een team samen met collega’s die je bij probleemanalyse en mogelijke oplossing(en) kunnen helpen. Selecteer niet alleen gelijkgestemden. Wees duidelijk wie welke rol heeft.
Denk in scenario’s – Denk driedimensionaal en denk voor- en achterwaarts in de tijd. Neem diverse opties door, minimaal drie. Hoe zit de (veiligheids)marge per scenario in elkaar? Maak de scenario’s zo concreet mogelijk: denk ook na over ‘details’.
Raadpleeg de advocaat van de duivel – Door zelfreflectie (intern) of een second opinion (extern). Hoe zou een rechter de voorgenomen beslissing beoordelen, mocht het toch mis gaan? Zou u uw eigen familie aan het risico willen blootstellen?
Monitor – Bepaal wanneer en waar u opnieuw wilt beoordelen of de gekozen oplossing werkt. Bedenk wanneer er geen weg terug meer is. Zorg dat u directe feedback krijgt over hoe de oplossing het doet.

> Dit is een korte samenvatting van het artikel ‘Resilience in vijf stappen’ van Anne van Galen, Linda Bellamy en Monique Chambon .Lees het volledige artikel in Vakblad Arbo 7/8-2016.

> TIP: Meer grip op gedrag met resilience? Kom naar de Praktijkdag Grip op gedrag op 22 november 2016.