Op Arnhem Centraal haasten zich dagelijks 50.000 reizigers tussen enorme bouwputten naar hun bus of trein. Al 20 jaar wordt er bij station Arnhem gebouwd. Nu zijn vijf opdrachtgevers (ProRail, NS, gemeente Arnhem, Pathé en Zorgverzekeraar VGZ) en op dit moment zo’n 120 bouwvakkers tegelijk in het stationsgebied aan de slag. Met een nieuwe aanpak voor alle partijen: overall V&G-toezicht.

Veiligheid voor alles, maar de winkel moet open blijven

Meest in het oog springend is de bouw van de nieuwe OV-terminal met een opvallend glooiend dak; de bouw van het ‘schip op zijn kop’ is een bouwkundig technisch hoogstandje. Daaronder wordt de laatste hand gelegd aan het bussenplein. Aan de andere kant van het stationsgebied bouwt Pathé aan een nieuwe megabioscoop. Bij de oplevering van de OV-terminal, eind 2015, moet ook de stationsomgeving zelf helemaal klaar zijn.

“Alles komt op het eind nu samen”, overziet Anton de Kleijn, projectleider Openbare Ruimte van Arnhem Centraal, het bouwterrein. “Tegelijkertijd moet de winkel open blijven: reizigers moeten de bus, trein of taxi kunnen nemen en de winkels op het station en in de stad moeten hun geld kunnen blijven verdienen.”

Samenhangend V&G-toezicht bij bouw Arnhem Centraal

Om dit alles in goede te banen te leiden en de veiligheid van de openbare ruimte te vergroten, nam gemeente Arnhem in 2012 het initiatief voor een samenhangend V&G-toezicht: tussen de bouwlocaties van de vijf verschillende opdrachtgevers en de begrenzing van de bouwplaats met het openbare gebied, coördineert gemeente Arnhem het V&G-toezicht waarbij werkzaamheden onderling worden afgestemd. Fred de Bruijn van de gemeente Arnhem is de architect van dit initiatief.

“Een unieke rol”, stelt Adri Frijters, consultant arbeidsveiligheid bij A3-A, die op verzoek van de gemeente destijds vanuit Arbouw meedacht over de opzet. “Het arbobesluit verplicht coördinatie tussen bouwende partijen op een locatie. Maar hier werken verschillende opdrachtgevers met elk meerdere aannemers. Daarin is wettelijk niet voorzien. Vanuit haar verantwoordelijkheidsbesef heeft gemeente Arnhem die coördinerende rol opgepakt.”

> LEES OOK: Eindelijk, één partij verantwoordelijk voor veiligheid in de bouw

Denkbeeldige stippellijn om alle bouwlocaties

Volgens Fred de Bruijn, senior auditor en risico-analist bij gemeente Arnhem, krioelde voor 2012 alles door elkaar heen. “Partijen werkten min of meer los van elkaar. Reizigers liepen daar tussendoor. Bovendien doorkruisten sommige projecten, zoals bekabeling voor de digitale reizigersinformatie, alle bouwlocaties; dat soort projecten kent geen grenzen.”

Omdat het Arbobesluit Tijdelijke en mobiele bouwplaatsen niets zegt over georganiseerde coördinatie bij meervoudig opdrachtgeverschap op een locatie, bedacht gemeente Arnhem een creatieve oplossing. De Bruijn: “We hebben er één project van gemaakt door een denkbeeldige stippellijn om alle bouwlocaties te trekken. Binnen de stippellijn en aan de randen daarvan doet gemeente Arnhem in het openbare gebied namens alle partijen aan samenhangend V&G-toezicht.”

Gemeente Arnhem beschouwde die rol als een morele verplichting, zegt De Bruijn. “De wethouder hamerde op veiligheid. En Arnhem wilde goed gastheerschap voor bouwende partijen en reizigers. Dat was de legitimatie voor onze rol. We voelden ons ook naar omwonenden en andere actoren, zoals (vervoers)bedrijven, winkels en onderhoudspartijen, verplicht om dit op te pakken.”

Overall V&G-coördinator zorgt dat alles soepel en veilig verloopt

Overall V&G-coördinator Broos van de Loo zorgt er nu in de praktijk voor dat alles tussen de hekken soepel en veilig verloopt. Hij overlegt met de uitvoerders over planning van hun werkzaamheden. “Ik hoor van uitvoerders wanneer zij gebruik willen maken van de openbare ruimte. Als twee partijen tegelijk op een plek aan de slag willen, signaleer ik dat en moeten zij het onderling vooraf regelen. Dat voorkomt excessen op de bouwplaats.” De Bruijn: “We benaderen het preventief, voordat er in de bouwkeet verhitte discussies ontstaan en veiligheid in de concurrentiesfeer zou kunnen landen.”

> LEES OOK: Dit moet er beter in de bouw, zegt de OVV

Het overall toezicht is een succes, vertelt De Kleijn. “Door een goede planning voorkomen we nu dat dure transporten lang stilstaan doordat de weg naar een bouwplaats geblokkeerd wordt. Dat maakt aannemers veel meer bedrijfszeker.” Van de Loo: “We hebben ook de aanvoerroute vanuit een depot naar een bouwplaats kunnen verleggen en veiliger gemaakt, doordat twee opdrachtgevers afspraken over elkaars bouwterrein te mogen rijden. Daardoor hoeven transporten niet meer de reizigersstroom te doorkruisen. Dat scheelt de inzet van verkeersregelaars. Het is veiliger en goedkoper voor opdrachtgevers.”

Praktische tips

Neem het initiatief, pak je rol.
Creëer draagvlak bij opdrachtgevers.
Houd het praktisch en werkbaar op de bouwplaats. Kies een simpel systeem: weinig papier, veel praktijk.
Beperk het V&G-toezicht tot ‘tussen de hekken’. Opdrachtgevers blijven verantwoordelijk op de bouwplaats zelf.
Dwing samenwerking niet af. Werk samen op basis van gelijkwaardigheid, bouw aan relaties en vertrouw op goede bedoelingen.
Werk preventief in plaats van curatief. Wees conflicten voor.
Zorg dat je werkzaamheden tijdig in beeld en onder controle hebt. Dat geeft iedereen bedrijfszekerheid.

Iets bij een veiligheidsinspectie niet in haak? Foto en actie!

Tussen de hekken kijkt de overall V&G-coördinator naar veiligheidssituaties. Als bij de veiligheidsinspectie iets niet in de haak is, fotografeert hij de situatie en speelt dit met een korte tekst door aan betrokken partijen met het verzoek het samen op te lossen. In acute veiligheidssituaties kan projectleider De Kleijn een precaire situatie zo nodig naar een hoger niveau tillen.

V&G-coördinator Van de Loo bemoeit zich nadrukkelijk niet met de veiligheid op de bouwplaats van opdrachtgevers zelf. De coördinatie van veiligheid en gezondheid blijft de verantwoordelijkheid van iedere individuele opdrachtgever. De Bruijn: “Broos mag er eigenlijk niet eens naar kijken. Wij willen zelfs niet dat hij daar een mening over heeft. Hij kan zich focussen op wat er tussen de bouwplaatsen gebeurt en het openbare gebied eromheen. Daar is hij het oliemannetje.”

Samenhangend V&G-toezicht voor alle partijen nieuw

Gemeente Arnhem houdt het toezicht bewust eenvoudig, want het samenhangend toezicht was voor alle partijen nieuw. De Kleijn: “Nieuw V&G-beleid wordt gauw gezien als duur, extra papier en lastig. De kunst was iets te verzinnen dat werkbaar was op de bouwplaats. Er is gekozen voor weinig papier, veel praktijk en de goede persoon erop. Daarover zijn we met opdrachtgevers in gesprek gegaan om draagvlak te creëren. De overall coördinator heeft geen project, geen contract; hij werkt tussen de hekken enkel en alleen met het mandaat van alle opdrachtgevers.” Frijters: “Partijen zijn altijd een beetje huiverig om autonomie in te leveren.”

Volgens De Bruijn is het gelukt door een overtuigend verhaal. “Iedereen omarmt nu deze werkwijze. Opdrachtgevers zien dat het geld bespaart. Normaal moet je voor het plaatsen van een kraan een vergunning aanvragen en dat kan zomaar zes weken duren. Nu loopt er iemand rond met de intentie om namens de partijen het zo goed mogelijk te organiseren, misschien wel zonder vergunning. Als partijen hun werk vroeg genoeg melden, kan Broos heel veel doen in het algemeen projectbelang. En voor de veiligheid.” De Kleijn: “De volgordelijkheid van werkzaamheden wordt met elkaar bepaald op basis veiligheid en bereikbaarheid. De winkel moet open blijven.”

> LEES OOK: Het wat & hoe van veilig en gezond werken

Meeste kosten overall V&G-toezicht voor rekening gemeente

Bij het overall V&G-toezicht neemt gemeente Arnhem als initiatiefnemer het grootste deel van de kosten voor zijn rekening. De andere opdrachtgevers leveren ieder op hun manier een bijdrage. De Bruijn: “De gemeente heeft deze rol opgepakt en ontwikkeld; de anderen accepteren die rol en doen mee. Het is sterker om niet zonder meer afhankelijk te zijn van financiën van anderen bij zo’n regisserende rol.”

Inmiddels is er veel waardering voor de rol van de gemeente, constateert De Bruijn. “Er is verbazing dat een ‘terugtredende overheid’ een stapje vooruit zet, want er is geen juridische grondslag voor het samenhangend V&G-toezicht op deze manier. Aannemers hebben dit een gemeente nog nooit zien doen. Zij zien graag dat meer gemeenten zo faciliterend werken. Een aannemer heeft al gevraagd de werkwijze ook bij een andere gemeente toe te lichten.”

V&G-coördinator Van de Loo merkt ook dat de aanpak aanslaat: “In het begin moest ik veel achter informatie aan. Nu informeren aannemers mij vanuit zichzelf. Omdat het ook voor hen efficiënt werkt.”

Een gezamenlijke afspraak waar iedereen aan mee wil werken

De Bruijn noemt belangrijke succesfactoren: “We zitten constant op de relatie, want er ligt een gezamenlijke afspraak waar iedereen aan mee wil werken. We werken preventief in plaats van curatief. En we hebben het praktisch en eenvoudig gehouden.” De Kleijn vult aan: “Er is voor iedereen bedrijfszekerheid. We weten wat iedereen gaat doen en dat hebben we onder controle.”

Tegelijk is de losse vorm en status van de afspraak tussen de partijen een risico, meent De Kleijn: “We zijn er in geslaagd het papierwerk buiten de deur te houden, maar dat is meteen de achilleshiel. Partijen moeten niet op contractuele strepen gaan staan. Er is een afspraak met een intentieverklaring, maar afspraken liggen niet tot in detail vast.”

Volgens Frijters is de werkwijze een succes door “uitgestraald vertrouwen en het samenwerken op basis van goede bedoelingen en gelijkwaardigheid”. Frijters: “Dit is een uniek voorbeeld hoe je vanuit een positieve houding met elkaar kunt regelen dat het voor iedereen die erbij betrokken is gemakkelijker, veiliger en haalbaarder wordt om een project te realiseren.”

tekst | Walter Baardemans