In dit artikel komen de belangrijkste aspecten daarvan aan de orde. Dan gaat het om het selecteren, monteren en demonteren van een hangbruginstallatie, om er vervolgens veilig mee te werken. We gaan daarbij uit van een veelgebruikte, simpele installatie voor bijvoorbeeld onderhoud van de gevel van een gebouw.

Hangbruginstallatie is niet hetzelfde als hangsteiger

Vaak gebruikt men voor een hangbruginstallatie ten onrechte de term ‘hangsteiger’. Een hangsteiger echter is een vaste, uit pijpen en koppelingen samengestelde steiger die hangt aan een hoger gelegen steigerconstructie. Een HBI daarentegen is een mobiele werkbrug die, hangend aan kabels, een werkplek op hoogte realiseert. De werkbrug kan verticaal worden bewogen en de gehele installatie is horizontaal te verplaatsen. Zo is de gehele gevel van een gebouw te bereiken voor onderhoudswerkzaamheden.

> LEES OOK: Een kijkje over de grens

Op maat gemaakte HBI does the trick bij afwijkende vorm

Vanaf een hangbruginstallatie is het mogelijk om industriële installaties te onderhouden, gevelonderhoud zoals herstel van voegwerk en kozijnreparatie, schilderwerk en reinigingswerk uit te voeren. De installatie kan op maat worden gemaakt en aangepast aan de specifieke vormen van een gebouw of object. Een schoorsteen, een gebogen of geknikte gevel; een op maat gemaakte HBI does the trick (zie foto 1).

Foto 1: Een speciale, op maat gemaakte, HBI

De grote voordelen van een hangbruginstallatie zijn dat de hoogte van een object of gebouw geen rol speelt, de ondergrond niet relevant is, er relatief weinig overlast is voor de gebruikers van het pand of object en dat meerdere personen tegelijk op hoogte kunnen werken. Om die veilige werkplek op hoogte te realiseren, moeten de gebruikers wel de handleiding en de aanwijzingen van de verhuurder/fabrikant stipt opvolgen. Zoals bij alle andere arbeidsmiddelen, gaan de bij de HBI behorende voorschriften en handleiding altijd boven alles.

Werkbrug hangt aan hijskabels met veiligheidskabels

Een hangbruginstallatie bestaat uit een werkbrug met een ophangconstructie op de kop van de werkbrug of doorloopbeugels op ongeveer een vijfde uit de kop van de brug. De werkbrug zelf bestaat uit leuningframes en vloerdelen. Alles wordt bij elkaar gehouden met pennen die gezekerd zijn met borgpennen. Onder de werkbrug zijn vaak wielen gemonteerd, zodat de brug kan worden verreden om te verplaatsen. Aan de ophangconstructie of de beugels zijn elektromotoren gemonteerd waarmee de werkbrug omhoog en naar beneden te bewegen is (zie de figuur).

Figuur – De belangrijkste onderdelen van een HBI

De werkbrug hangt aan twee hijskabels met twee veiligheidskabels. Deze kabels lopen naar de ophangconstructie op bijvoorbeeld het dak. De ophangconstructie is een evenwichtsconstructie (zie foto 2). Aan de korte arm hangt de werkbrug en aan de lange arm zijn contragewichten gemonteerd.

In veiligheidsranking staat hangbruginstallatie op plaats 4

Ondanks de vele voordelen moet per keer worden overwogen of er een veiliger methode is om op hoogte te werken. In de ranking van veilige werkplekken op hoogte staat een echte stalen steiger onbetwistbaar op plaats 1. Die wordt gevolgd door een rolsteiger. De daaropvolgende veiligste werkplek is een hoogwerker, op de voet gevolgd door de hangbruginstallatie. Bij het kiezen van de veiligste werkplek op hoogte mogen, op basis van de EU-richtlijn, economische motieven geen rol spelen.

> LEES OOK: Nieuwe Richtlijn Steigers voor steigers van staal

Hangbruginstallatie? Specialistisch advies en een TRA

Is werken aan een gevel nodig en de inzet van een hangbruginstallatie aan de orde, vraag dan advies aan een specialist, een producent, een leverancier of een verhuurder. Om er echt veilig mee te kunnen werken is het van belang het monteren, verplaatsen en demonteren aan specialisten over te laten. Zij kennen alle mogelijkheden en onmogelijkheden. Het is aan te bevelen deze specialist het transport naar de werkplek, de montage en de instructie aan de gebruikers te laten verzorgen. Want hiermee is een belangrijke basis gelegd voor veilig werken.

Foto 2: De ophangconstructie is een evenwichtsconstructie

Alvorens met een hangbruginstallatie te gaan werken, is het nodig om een specifieke Taak Risico Analyse (TRA) te maken. Daarin krijgt de omgang met de installatie een plaats, inclusief gevaren, maatregelen en afspraken. Het vastleggen van de taken en bevoegdheden, de controles tijdens gebruik en in bijzondere omstandigheden zijn van groot belang voor het verantwoord werken met de installatie. Daarnaast moeten partijen afspraken maken en vastleggen over het verplaatsen van de installatie en de keuringen.

Afspraken maken met specialist en gebruikers

Met de specialist en de gebruikers is het zaak om afspraken te maken voor het veilig kunnen betreden en werken op het dak waar de ophangconstructie staat. Daarnaast moeten partijen de veilige verplaatsing, de afzetting op straatniveau en de afstemming van de werkzaamheden regelen. Verder moeten met de specialist en de gebruikers ook sluitende afspraken worden gemaakt over de overdacht na montage en verplaatsing. De overdracht van de specialist naar de gebruiker is van belang, net als bij steigers. Alleen door deze overdracht op een goede manier op te pakken kunnen alle betrokken partij de werkzaamheden goed afsluiten en veilig starten.

> LEES OOK: Kracht van wet voor nieuwe Richtlijn Steigers

Niet op balkon klimmen zonder specifieke maatregelen

Al in de voorbereiding van het project moeten partijen zorgen dat het niet mogelijk is zomaar op hoogte in en uit de werkbrug te stappen. In de praktijk komt het voor dat gebruikers van de hangbruginstallatie op bijvoorbeeld een balkon klimmen. Zonder specifieke maatregelen is dit levensgevaarlijk. Het is niet toegestaan om de HBI te gebruiken als een personenlift. Als de noodzaak toch bestaat om op hoogte in en uit te stappen, is overleg nodig met de specialist over op welke manier dit veilig kan gebeuren.

Belangrijk aandachtspunt: draagkracht van het dak

Andere belangrijke aandachtspunten tijdens de voorbereiding zijn de veiligheid op het dak en de draagkracht van het dak waar de ophangconstructie op staat. Zo moet het dak het gewicht van de hangbruginstallatie en de ophangconstructies als puntlast kunnen dragen. Verder mogen de wielen niet wegzakken in bijvoorbeeld de dakisolatie. Daarnaast moet het dak veilig bereikbaar zijn en is een veilig werkgebied een vereiste.

Voor het werken met een HBI moeten partijen een werkplan maken met daarin de TRA’s. Zorg dat dit werkplan onderdeel is van het V&G-plan. Plan ook de dagelijkse controle van de installatie en maak daar afspraken over. Dat laatste geldt eveneens voor het gebruik van gebiedsbegrenzende gordels. Informeer naar de voorschriften bij de leverancier.

> LEES OOK: V&G-plan: opdrachtgever (mede)aansprakelijk 

Let ook op: baan werkbrug moet vrij zijn van obstakels

Alleen medewerkers die de werkgever heeft aangewezen en die een instructie hebben gehad, mogen tijdens het werken de werkbrug bedienen. Vaak vergeten, maar erg belangrijk: de baan van de werkbrug moet vrij zijn van obstakels. Denk hierbij aan ramen en zonweringen. Automatische zonwering moet worden uitgezet. Gebruikers van het gebouw moeten worden geïnformeerd, zodat zij tijdens het werk geen ramen openzetten of uitvalzonneschermen gebruiken.

Andere aandachtspunten bij de hangbruginstallatie

• Bij het werken op de werkbrug moeten gebruikers met hun bovenlichaam altijd binnen de leuningen blijven. Over de leuning heen hangen of verder reiken dan ongeveer driekwart armlengte buiten de werkbrug levert gevaarlijke situaties op.
• Voorkom scheefstand van de werkbrug en corrigeer dit in voorkomende gevallen direct. De handleiding en de specialist geven hierover instructie tijdens de voorlichtingssessies.
• De ophangconstructie op het dak is een losstaande evenwichtsconstructie. Dat betekent dat er, met het oog op het gewicht, nooit meer mee mag in de werkbrug dan de maximaal toegestane werkbelasting. Overbelasting op straatniveau is beveiligd, maar dat geldt niet voor het beladen van de werkbrug op hoogte. Dan bestaat de kans op overbelasting en neerstorten. Laat beladen op hoogte daarom achterwege.
• Aan het eind van de werkdag en tijdens pauzes moet de werkbrug op hoogte hangen (3 meter vanaf straatniveau, zie foto 3) en moet de installatie stroomloos zijn. Om gebruik buiten werktijd te voorkomen moet de gebruiker de centrale bedieningskast blokkeren. Of, liever nog, wegnemen uit de werkbrug.
• Daarnaast verdienen de weersomstandigheden aandacht en dan vooral harde wind. Niet werken met straffe wind, luidt het devies is. De werkbrug moet met zulk weer op straatniveau staan of verankerd zijn aan de gevel.

Foto 3: De constructie veilig achterlaten na werktijd

En vergeet vooral niet: schakel een specialist in!

Het inschakelen van de specialist ten slotte is van belang voor uitleg en instructie over veilig gebruik. En ook om de montage en de aanpassingen uit te voeren. Verder is de specialist nodig voor inspectie na extreme weersomstandigheden en voor het uitvoeren van de reguliere inspecties. Is de HBI vier weken niet gebruikt, dan is het noodzakelijk om contact te zoeken met de specialist om na te gaan of hergebruik verantwoord is. Als de vangbeveiliging in werking is getreden na een val, is werken pas weer toegestaan na inspectie door de specialist.

Meer informatie over HBI’s vindt u in het A-blad Hangbrug-installaties (Volandis) en de controlelijsten van VSB. Bij de verhuurder/leverancier/producent is een toolbox beschikbaar die de instructie kan ondersteunen. Kortom, er is voldoende informatie over veilig aan draden werken met een HBI.

Adri Frijters | A3 Arbeidsveiligheidsadvisering

> TIP: Bijblijven met Arbowetgeving? Kom naar de Arbo Actualiteitendag!