Het liefst pleegt Liesbeth Kroon, programmamanager Certificatie en Markttoezicht op producten bij Inspectie SZW, interventies die via een rimpeleffect tot een goed resultaat leiden. “Meestal lukt dat. Certificeren maakt efficiënte samenwerking mogelijk met de markt.” Meestal, maar er zijn uitzonderingen.

Het is ondoenlijk voor een overheid om zelf alles te certificeren. Vandaar dat we als samenleving een stelsel hebben ingericht in sectoren waar gekeurd moet worden, dat ook vastlegt wie dat mogen doen. In de arbosector draait het om zogenoemde Conformiteitsbeoordelingsinstanties (CBI’s) die door de Raad voor de Accreditatie zijn geaccrediteerd. Die CBI’s mogen, na een laatste check van Inspectie SZW, namens het ministerie processen, producten en personen goed- of afkeuren.

Deskundigen leggen vast waaraan product moet voldoen

Bij certificeren zijn de laatste normen leidend. In een schema leggen deskundigen vast waar een goed product of proces aan moet voldoen en wat een persoon moet kunnen om gecertificeerd te raken. Het draait daarbij om de werkvelden asbest, arbozorg, duikarbeid, explosieve stoffen, kraanmachinisten, herkeuring van producten en producten nieuwbouw (het Europese CE-stelsel). Binnen dit stelsel is sprake van zelfcertificering of CBI-certificering.

> LEES OOK: Nieuwe eisen aan certificerende instellingen

Inspectie SZW houdt toezicht op de productrichtlijnen machines, persoonlijke beschermingsmiddelen, liften, drukvaten en -apparatuur, explosieveilig materieel (ATEX) en containers.

Eén keer moest Kroon een CBI van de lijst schrappen

Liesbeth Kroon is sinds twee jaar programmamanager Certificatie en Markttoezicht op producten. In die twee jaar maakte ze één keer mee dat ze een certificerende instelling de bevoegdheid tot certificeren moest ontnemen.

“Dat was in de asbestbranche. Die branche kent vier werkvelden waarin gecertificeerd moet worden: asbestverwijderingsbedrijven, asbestinventarisatiebedrijven, de toezichthouder asbestverwijdering (DTA) en deskundige asbestverwijderaar (DAV). Dat gebeurt door verschillende CBI’s. Een daarvan hebben we vorig jaar van de lijst moeten schrappen. In 2017 was de bevoegdheid al voorwaardelijk ingetrokken. Welke CBI? Dat zeg ik liever niet. Trots zijn we er niet op. Het liefst plegen we een interventie gericht op herstel, waarmee we maximaal effect bereiken. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat een CBI wel aan de regelgeving voldoet.”

> LEES OOK: Toezicht bij asbestsanering: met je neus er bovenop

Minder overtredingen door afspraak in liftbranche

Liever viert Kroon de successen. Zoals die in de liftbranche. Daarin is met de CBI’s afgesproken dat haar dienst bij stillegging van liften een seintje krijgt. “Gebouweigenaren vinden het vervelend als een CBI de lift na controle stillegt omdat er een gevaarlijke situatie ontstaat. Er vinden jaarlijks 65.000 keuringen of herkeuringen plaats. In twintig tot dertig gevallen is het echt gevaarlijk om de lift stiekem toch weer op te starten. En dat gebeurt een enkele keer, omdat trappenlopen ongemakkelijk is of omdat er anders geen mindervaliden naar boven kunnen. We snappen dat wel, maar een stop is niet voor niets. Dus koppelen de CBI’s de stillegging aan ons door. Omdat de gebouw-eigenaren dit weten, komen er minder overtredingen voor.”

> LEES OOK: Liftongeval door niet goed afgestelde rem

Andere risicoanalyse door rommelen met machines

Als ze één overtreding zou kunnen voorkomen door dit interview, is het rommelen met machines, zo geeft Kroon aan. Nog te vaak wordt een machine zomaar gewijzigd. “Een extra koppeling op een landbouwmachine of een aanpassing aan een hijskraan; dat lijkt makkelijk voor het gebruik, maar het levert een andere machine op. De gebruiker of installateur wordt daarmee ineens fabrikant van een geheel nieuwe machine. Zomaar wijzigingen aanbrengen mag niet. De risicoanalyse verandert dan en je moet andere veiligheidsmaatregelen nemen. De grote fabrikanten weten dat trouwens wel.”

> LEES OOK: Naar minimale manipulatie van machines

Inspectie SZW houdt ook risicogericht toezicht op CBI’s

Kroon vindt het belangrijk dat arboprofessionals weten dat Inspectie SZW ook toezicht houdt op de CBI’s. Arbeidsinspecteurs kijken naar het werk zelf. Maar certificatiespecialisten controleren ook de CBI’s. Dat zijn de private organisaties die zijn aangesteld om werkprocessen, producten en personen te keuren.

Kroon legt uit: “We doen dat risicogericht. Als we merken dat er in een stelsel veel incidenten plaatsvinden of signalen zijn, nemen we het stelsel en/of de CBI’s onder de loep. We kijken dan welke stelselinterventies de werking kunnen verbeteren. Zoals verduidelijking van de normen, bijvoorbeeld bij duikarbeid. Daarin geven CBI’s 4.700 persoonscertificaten af. Die kijken niet hoe het werk gaat, maar of de duikers over voldoende kennis en vaardigheden beschikken. De schemabeheerder houdt de normen bij die deskundigen na nieuwe inzichten of incidenten bijstellen. Inspectie SZW heeft problemen aangekaart en actief meegewerkt aan verbetering. De duikbranche is een actieve sector met een actieve schemabeheerder en actieve CBI’s. Toch is het een gevaarlijk beroep. Het is dus goed dat we ondanks die actieve stakeholders in de branche geregeld checken.”

In 2020 staan arbodiensten in balboekje van Kroon

In 2020 staan de arbodiensten in het balboekje van Kroon. Ze houdt nog een slag om de arm, maar na vijf jaar worden de certificerende instellingen voor die sector waarschijnlijk weer eens onderzocht. Arbodiensten zijn voorwaardenscheppend voor veilig en gezond werk, maar ook een stelsel met weinig acuut risico krijgt aandacht.

“CBI’s in het algemeen hebben natuurlijk een bias. Want ze krijgen betaald van de organisaties die ze zelf certificeren. Dus houden we wel een vinger aan de pols. CBI’s certificeren graag omdat het geld oplevert. Bij de arbodiensten kijken we vooral of er goed gecheckt is door de CBI’s: of de diensten onafhankelijk zijn in de werkprocessen en of er genoeg kundige mensen als bedrijfsartsen en arbeidshygiënisten aan boord zijn. Maar ook naar hoe CBI’s omgaan met meldingen en bezwaarschriften van organisaties die ze keuren. En als wij een melding binnenkrijgen van een werknemer of een inspecteur dat een dienst niet
onafhankelijk zou zijn, nemen we dat uiteraard mee in onze beoordeling van de certificeerder.”

Aanpassingen eisen aan gevaarlijke motorkettingzagen

Als CE-gemarkeerde producten niet aan de veiligheidseisen voldoen, probeert Kroons afdeling door een interventie bij de fabrikant maximaal resultaat te behalen. Dit doet zij door de non-conformiteit op te heffen. Of in gewoon Nederlands: door een aanpassing te eisen waardoor een arbeidsmiddel niet meer gevaarlijk is. Bij motorkettingzagen bijvoorbeeld. De fabrikant moet voor deze gevaarlijke machine een CBI voor de CE-markering inschakelen.

> LEES OOK: Strenger toezicht nodig op CE-markering

“We hebben meegedaan met een Europees project. Ieder land heeft een aantal motorkettingzagen gekocht en laten testen. Bij één type kwam een ernstig risico in het ontwerp aan het licht. De fabrikant heeft vervolgens vijftigduizend motorkettingzagen uit de Europese markt gehaald en ook zijn overige modellen aangepast.”

Europese samenwerking in certificeren mag steviger

In Europa wordt door de overheden op het terrein van productveiligheid gewerkt aan een level playing field of gelijk speelveld. Want het mag natuurlijk niet zo zijn dat een CBI in het ene land veel makkelijker certificaten afgeeft dan de collega-dienst in het andere. Het aanwijzen van een CBI gebeurt op basis van Europese geharmoniseerde normen. “Of er bepaalde landen zijn die wat soepeler zijn in het controleren van certificerende instellingen dan andere? Nee, dat kan ik niet zeggen. Wat wel voorkomt is dat de ene CBI wat makkelijker is dan de andere. Dat geven we ook door in Europees verband. Al mag die samenwerking nog best wat steviger.”

“Wettelijke certificatie kan nooit volledig aan de markt worden overgelaten. Maar in het algemeen is het een erg efficiënt systeem. Door een steen in de vijver te gooien, creëer je een multiplier-effect. Dat zie je bij motorkettingzagen, liften en duiken. Krijgen we een signaal dat er ergens iets niet goed gaat, dan pikken we dat op. Iedereen kan via onze website een productveiligheidsmelding doen.”

> TIP: Up-to-date met arbowetgeving? Arbo Actualiteitendag!