Is alcohol nu een zegen of een plaag? Voor velen is alcohol een zegen: ontspanning, vertier, associatie met gezelligheid. Althans dat vinden de alcoholdrinkers zelf: “zonder bier geen plezier”. De niet-alcoholdrinkers denken daar wel eens anders over.

Als er te veel gedronken wordt, is er weer een andere kant aan het verhaal: de alcoholverslaafden, de ellende voor zichzelf en voor hun omgeving, de maatschappelijke kosten, enzovoort. Dan vormt alcohol juist een plaag.

Een positieve kant van alcoholen is echter het desinfecterende vermogen van deze stoffen. In de zorg vindt heel wat overdracht van infecties plaats tussen patiënten onderling via de handen van de verpleegkundigen en artsen. Eigenlijk zouden zij tussen elk patientencontact door grondig en lang hun handen met water en zeep moeten wassen, maar dat is in de praktijk niet haalbaar. Daarom hangen op veel plaatsen dispensers met ethanol. Even sproeien, enkele seconden laten inwerken en ‘schone’ handen. Geweldige winst is zo geboekt bij het bestrijden van infectieoverdracht.

Helaas: ook hier weer een andere kant van het verhaal. Ethanol blijkt kanker te kunnen veroorzaken. In de zorg weegt dit nadeel echter niet op tegen het grotere voordeel van minder infecties. Juist in situaties waar mensen met sterk verminderde weerstand aanwezig zijn (ziekenhuizen, verplegings- en verzorgingshuizen) is het gebruik van ethanol als desinfectant dan ook prima te verdedigen.

Maar waarom dan nog steeds die wijd verbreide toepassing van ethanol als desinfectanten in andere sectoren, waar geen sprake is van kwetsbare groepen? Met de dreiging enkele jaren geleden van de Mexicaanse (griep)pandemie was het inzetten van ethanol wel weer begrijpelijk. We wisten niet precies welk virus op ons af zou komen en kozen daarom voor het zeer krachtige ethanol. Maar die dreiging is er nu niet meer (althans niet acuut).

Niettemin staan in veel kantoorsituaties nog steeds doosjes met in ethanol gedrenkte wipes. Bij het flexibele werken en het ‘nieuwe werken’, vinden veel medewerkers het ‘vies’ om met toetsenborden, muizen en telefoons te werken die de dagen daarvoor door hun collega’s zijn gebruikt en willen deze eerst goed desinfecteren. In veel laboratoria en tandartspraktijken wordt ethanol gebruikt voor het ‘schoonmaken’ van de werkbladen, waarbij voor de betreffende medewerkers blootstelling aan ethanoldampen optreedt.

Microbiologisch is vastgesteld dat het gebruik van desinfecterende middelen in veel gevallen weinig zinvol is. Immers de aanwezige micro-organismen worden met die middelen dan wel momentaan gedood, maar het vuil blijft liggen, waardoor na korte tijd opnieuw groei van micro-organismen optreedt. Veel beter is het de werkvlakken e.d. goed huishoudelijk te reinigen, waarmee een primaire vereiste van micro-organismen om te kunnen groeien – vuil als voedsel – wordt weggenomen. En daar waar echt gedesinfecteerd moet worden, kan wellicht beter een ander desinfecterend middel worden gekozen: een die geen kanker kan veroorzaken.

Bovendien waarom moet het allemaal zo schoon en vrij van bacteriën zijn? Door die te schone omgeving krijgt ons immuunsysteem veel te weinig prikkels. Daardoor kunnen we op den duur nergens meer tegen. Met de toenemende dreiging van antibiotica-resistente bacterien is dit geen goede ontwikkeling. Als reactie op de te schone omgeving ontwikkelen we bovendien al steeds meer allergieën, astma, eczeem … Gaat onze Hollandse properheid zich nu juist niet als een boemerang tegen ons keren, waardoor we in de nabije toekomst bacteriële infecties weer op de gruwelijke middeleeuwse manier moeten bestrijden d.m.v. amputaties?

Een beetje vies is eigenlijk wel gezond. Zoals een kraamhulp laatst zei: spenen voor baby’s moeten we niet omspoelen en uitkoken. Flauwekul. Laat de baby maar direct wennen aan zijn vele kameraadjes in de omgeving: de bacterien. Dan bouwt hij weerstand op. Hij moet er toch mee leren leven.

Dat in veel gebouwen en scholen bezuinigd wordt op het schoonmaakregiem is misschien eigenlijk helemaal niet zo erg (met uitzondering van de toiletten). Daardoor blijft ons immuunsysteem actief. Maar natuurlijk moeten we daarin ook weer niet overdrijven naar de andere kant: te vies is zeer ongezond. Dat hebben we met de middeleeuwse plagen wel geleerd.

Het vasthouden van de trapleuningen wordt vaak uit oogpunt van veiligheid gepromoot of zelfs verplicht. Qua hygiene voor de handen is dit echter zeer onfris: via handen worden veel besmettingen overgebracht, dus ook via trapleuningen. Microbiologisch is het schoner elkaar bij een begroeting een wangkus te geven dan elkaar een hand. Aan de andere kant is het handen geven voor het geprikkeld houden van ons immunologische afweersysteem juist weer beter. Dat geldt dus ook voor het vasthouden van trapleuningen.

Daarom elkaar toch maar de hand blijven schudden en niet zoenen en veel de trapleuningen vasthouden.
Wat is een uitgebalanceerd leven toch moeilijk (zucht).

Wim van Alphen, PHOV