Het aantal dodelijke ongevallen is zelfs met vijftig procent gestegen. Geen goede cijfers voor een land waar met de mond beleden wordt dat arbeidsveiligheid in het werk hoge prioriteit heeft, maar de praktijk weerbarstig blijkt. Voor de FNV is de maat vol en daarom heeft de vakbond nu een meldpunt geopend: een kliklijn voor onveilige situaties in de bouw. Die blijken schering en inslag te zijn. Tijd voor actie!

Maatschappelijke verandering deeloorzaak veiligheidsproblematiek

Een belangrijke achterliggende bron voor de veiligheidsproblematiek in de bouw is de bedenkelijke maatschappelijke verandering die zich al enkele jaren voltrekt. Bouwplaatsen worden organisatorisch rommelig, door de manier van organisatie en uitvoering van het werk. Veel bouwprojecten zijn een wirwar van aannemers, onderaannemers en zzp’ers en niet altijd is helder wie er ‘in charge’ is over de zo belangrijke veiligheid op de bouwplaats. Bovendien worden op steeds grotere schaal goedkope arbeidskrachten uit lagelonenlanden ingezet, die de Nederlandse taal niet of onvoldoende machtig zijn. Er wordt naast Nederlands ook (gebrekkig) Engels, Pools en Roemeens gesproken en dat kan leiden tot een Babylonische spraakverwarring. Die miscommunicatie wordt door de inspectie en de vakbonden gezien als een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van onveilige situaties. Immers, als bouwlieden elkaar als schakels in een potentieel risicovol proces met zware machines, grote hijsgewichten en werken op hoogte niet goed verstaan en begrijpen, is dat vragen om problemen.

Als bouwlieden elkaar als schakels in een potentieel risicovol proces niet goed verstaan en begrijpen, is dat vragen om problemen

Babel: falend bouwproces door gebrekkige communicatie

Problemen in de bouw door gebrekkige communicatie kennen we al vanuit het zeer verre verleden. Godvruchtige lezers met Bijbelkennis kennen het verhaal wel; de ‘Toren van Babel’. In de stad Babel wilde het mensenras dat voortkwam uit de stam van Noach een toren bouwen die tot de hemel zou reiken. Zo konden ze dichter bij God zijn. De Here stak daar een stokje voor. Hij oordeelde dat deze hoogmoed bestraft moest worden en ook dat de mens niet als eenheid op een kluitje moest blijven wonen. Daarom verwarde hij de bouwers door hen in een kakofonie van verschillende talen te laten spreken. Gevolg: de bouwers begrepen elkaar niet meer en de bouw stokte. Of die grote verwarring ook leidde tot ongelukken met doden en gewonden, vertelt het Bijbelverhaal niet. Maar het was de eerste beschreven casus van een falend bouwproces als gevolg van taalproblemen en onduidelijke leiding. God strafte de mensen door ze te verspreiden over de hele aardkloot en ze met een veelheid van talen en culturen te belasten. Daar hebben we tot op de dag van vandaag last van, want nu komen al die verschillende volkeren weer samen op 21e-eeuwse bouwplaatsen om nieuwe torens te bouwen, nog steeds gehinderd door taalbarrières en verschillende visies op veiligheid.

Gevaarlijke situaties door hoogmoed bouwbazen

In het verhaal van Babel draait het om de hoogmoed van de mens die er altijd op uit lijkt zichzelf in de problemen te brengen met plannen die gevaren met zich meebrengen. In dat opzicht is er na vele duizenden jaren nog weinig veranderd, want ook thans zien we nog altijd ferme staaltjes hoogmoed. Met name van grote bouwbazen, die denken dat ze wel wegkomen met het wegbezuinigen van kwalitatieve Nederlandse arbeid en vervanging door goedkope arbeidskrachten die onze taal niet spreken, aanwijzingen en opdrachten verkeerd interpreteren en zo bijdragen aan het ontstaan van onveilige situaties en ongelukken. Buitenlandse arbeidskrachten mogen dan goedkoop zijn en een mentaliteit van hard werken hebben, het is geen waarborg voor veilig werken in de bouw. Waarvan akte met de ongunstige ongevalsstatistieken en bezorgde geluiden van de vakbonden, die veel signalen binnenkrijgen van gevaarlijke situaties die mede hun oorsprong vinden in de multiculturele arbeidspopulatie op bouwplaatsen. Bonden en inspecties zullen beslist zeer gespitst zijn op de oogst aan meldingen die de kliklijn voor de bouw oplevert. En dan maar hopen dat de beleidsmakers en werkgevers die signalen ook ter harte nemen en ernaar handelen, door niet langer winstmarges centraal te stellen, maar kwaliteit en arbeidsveiligheid. Anders stevent de bouwwereld op termijn af op een tweede Babel.

Rob Jastrzebski | freelance journalist in de sector veiligheid en crisisbeheersing