Het huidige veiligheidsdenken leidt juist tot verminderde veiligheid en staat ver weg van de noodzakelijke duurzaamheid.

Zelf verantwoordelijk voor je eigen veiligheid

Vele jaren werkte ik in diverse functies in diverse bedrijfstakken. ‘Een hand voor de baas en een hand voor jezelf,’ was het motto in de jaren tachtig. Je was zelf voor een groot deel verantwoordelijk voor je eigen veiligheid. De oudere en meer ervaren werknemers waarschuwden de jongere collega’s voor de risico’s en gevaren. Er werden toen soms grote risico’s genomen. Maar ik denk dat we ons toen meer bewust waren van de gevaren en risico’s dan nu.

> LEES OOK: Een RI&E? Denk vooral goed na over risico’s, zegt Ben Ale

We kunnen nog wat leren van het verleden

Ook ik ben in die tijd wel eens met mijn gympies in een spijker getrapt en heb lasogen gehad. Pijnlijke ervaringen, maar ook een zeer goede leerschool. Bovendien werd je door de oudere collega’s nog dagenlang spottend herinnerd aan je stommiteit. Ik denk nog wel eens terug aan die tijd en hoe we toen werkten.

> LEES OOK: Afkijken is het nieuwe aanleren

Zoals een takel ophangen en demonteren op acht meter hoogte. Met behulp van slechts een ladder en wat touw. Ook aan boord van schepen moesten we vaak zeer inventief en creatief te werk gaan om het werk uit te kunnen voeren. Het grote verschil met nu is dat we er toen de tijd voor kregen. Ik ga niet zeggen dat vroeger alles beter was. Maar we kunnen wel van het verleden leren.

Geen VCA en ISO, geen opdrachten

Als werkgever kreeg ik in de jaren negentig te maken met kwaliteitssystemen en veiligheidssystemen zoals ISO en VCA. Zeer leerzaam en doordacht van opzet. Ik heb mij in die jaren er dan ook volledig toe gezet om er alles over te weten. Maar al snel bekroop mij het gevoel dat deze kwaliteitssystemen voor veel collega-bedrijven slechts een boek in de kast waren. De oorzaak hiervan lag mijns inziens vooral in de verplichting: geen VCA en ISO, geen opdrachten.

> LEES OOK: En ja, daar is de nieuwe VCA

Gecertificeerd worden ten koste van alles

Ook ontstond er een wildgroei aan advies- en inspectiebedrijven die vaak de realiteit geheel uit het oog verloren. Dit mede door de opdrachtgever, die maar één belang had: ik moet ten koste van alles gecertificeerd worden. Ik heb de moeite genomen om zelf mijn ISO- en VCA-handboek te schrijven. Met vallen en opstaan, maar zeer leerzaam. Met als bijkomend voordeel dat een en ander op het lijf van het bedrijf was geschreven, met en door medewerking van de werknemers.

> LEES OOK: Pas op voor de RI&E-specialisten

Regeldruk hoog of doen we het onszelf aan?

Verder kreeg ik te maken met de CE-markering, Europese regelgeving en arbogerelateerde zaken. En met de RI&E, ook zo’n leuk instrument voor veiligheid. Maar de vraag is: hoeveel bedrijven voldoen nu echt aan de wettelijke verplichting tot een actuele RI&E? Diverse vaktijdschriften en publicaties van SZW melden dat het daarmee slecht is gesteld.

> LEES OOK: ‘Schokkend aantal’ bedrijven zonder RI&E

Misschien hadden we moeten regelen dat je al bij het verstrekken van een gewaardeerde opdracht in bezit moet zijn van een actuele, getoetste RI&E. Dat roept de vraag op of de regeldruk van de overheid nu echt zo hoog is of dat we ons dit zelf aandoen.

In land van gemakzuchtige is praatjesmaker koning

Als veiligheidskundige kijk ik met veel verbazing naar de vercommercialisering van veiligheid. In het land van de gemakzuchtige en de onwetende is de praatjesmaker koning. Wat ik hiermee bedoel? Ik leg het uit.

Omdat de overheid de invulling van veiligheidsbeleid in veel gevallen overlaat aan het bedrijfsleven, zijn er heel veel regeltjes ontstaan. Regeltjes die volgens mij vooral commerciële belangen dienen. Een voorbeeld hiervan is de veiligheidsinspectie op arbeidsmiddelen. In een aantal gevallen best effectief, maar vaak ook complete onzin. Want met regelmaat staan de kosten van de inspectie totaal niet in verhouding tot de aanschaf van het arbeidsmiddel.

> LEES OOK: Wie controleert de Arbowet?

Is het echt zo slecht gesteld met het vakmanschap van de werknemer, dat hij alleen nog maar kan controleren of er het juiste inspectiestickertje op zijn arbeidsmiddel zit?

Degelijk en deugdelijk heeft altijd de voorkeur

De huidige werkwijze leidt steeds vaker tot de aanschaf van het goedkoopste arbeidsmiddel dat aan de minimale veiligheidseisen voldoet. Het gaat immers toch maar een jaar mee! Dat staat ver van de duurzaamheidsgedachte en ook de veiligheid komt hiermee in geding. Een degelijk en deugdelijk arbeidsmiddel geniet altijd de voorkeur, vind ik.

Inkoop: prijs te vaak de gunnende factor

Een belangrijke factor hierbij is de kennis van de inkoper. Inkopers verzuimen vaak om de raad van een veiligheidskundige op te volgen. We zien dit terug bij aanbestedingstrajecten. Daar kijken we te weinig naar secundaire voorwaarden, waardoor te vaak de prijs de gunnende factor is. Ook hierin speelt de factor certificering een belangrijke rol. De certificaten van de leverancier beschouwen we te vaak en onterecht als waarborg.

> LEES OOK: Leidt VCA tot schijnveiligheid?

Jezelf regeltjes opleggen zonder toegevoegde waarde

Ook bij producten spreken we veel te vaak en onterecht over een gecertificeerd product. Binnen Europa spreken we over een conformiteitsverklaring. Die moet de minimale veiligheid van een product garanderen. Jammer dat in Nederland de kennis over een dergelijke verklaring zo beperkt is en zo weinig wordt toegepast. Jammer ook dat veel bedrijven zichzelf via hun eigen kwaliteits- en veiligheidssystemen regeltjes opleggen die nauwelijks van toegevoegde waarde zijn. En daarmee dus vooral schijnveiligheid creëren.

> LEES OOK: Domme regels, weg ermee

Veiligheid hoeft niet duur te zijn! Met een beetje gezond verstand en ietwat inspanning kun je veel bereiken. En vergeet nooit: veiligheid is je eigen verantwoordelijkheid. Dat kan je niet weerleggen.

Wulf van den Eshof | veiligheidskundige