Volgens José Kerstholt, hoogleraar psychologische besliskunde aan de TU Twente en werkzaam bij TNO, zijn mensen best zelfredzaam, maar zijn we ook ‘gewoontedieren’. “Mensen zijn vooral geneigd om te doen wat ze altijd doen en het is heel lastig om dat gedrag te veranderen”. Zij vertelt hierover binnenkort meer tijdens het NVVK-congres.

Grenzen

Kerstholt: “Zelfredzaamheid betekent dat je jezelf kunt redden zonder professionele hulp.” Bij fysieke veiligheid komt de zelfredzaamheid tot uiting in de responsfase: zijn mensen in staat om zichzelf na een incidentin veiligheid te brengen. Volgens Kerstholt proberen we het in ieder geval. “Mensen wachten niet af tot de professionals ter plekke zijn; bij een incident gaan mensen elkaar helpen. ‘Samenredzaamheid’ is daarom eigenlijk een betere term”, zegt de hoogleraar.

Beïnvloeden

Bij het preventief sturen op gedrag van mensen, dien je doelgroepen op verschillende manieren aan te spreken. Volgens Kerstholt kunnen mensen beslissingen op een analytische en intuïtieve manier nemen. Analytische beslissingen worden bewust genomen en kosten meer tijd omdat er over nagedacht wordt. Een intuïtieve beslissing op basis van concrete, betekenisvolle informatie wordt sneller, associatief genomen. Kerstholt: “Ons gedrag wordt meer bepaald door intuïties dan door analytische afwegingen. Het is veelal gewoontegedrag dat lastig met bewuste sturing te veranderen is.”

Kerstholt vergelijkt het met een olifant en zijn berijder die dagelijks een pad langs bamboe volgen. “Als je mensen wilt beïnvloeden, dan moet je je veel meer op de olifant richten dan op de berijder. Je moet proberen het intuïtieve systeem te sturen; het gewoontegedrag.”

Nadeel daarvan is het kortdurend effect. Voor langdurigegedragsverandering moet je je meer op de combinatie van olifant en berijder richten.”

‘Nudging’

Bij het vergroten van zelfredzaamheid van mensen zou met deze inzichten rekening gehouden kunnen worden, meent Kerstholt. Ze noemt ‘nudging’ een mooie manier. “Nudging is de omgeving zo inrichten dat mensen als vanzelf het gedrag gaan vertonen dat je wilt”. Concreet oefenen helpt ook, stelt de hoogleraar. “Mensen weten op voorhand niet hoe ze in een onveilige situatie reageren. Dat kun je op het analytische niveau alleen niet bedenken. Het gaat erom dat je mensen bewust maakt van risico’s en hoe ze daar effectief op kunnen reageren.”

Nieuwsgierig geworden? Bezoek het NVVK-congres en lees hierover meer in het volgende nummer van Vakblad Arbo.

Jose Kerstholt verzorgt dit jaar de Jan de Kroeslezing op het NVVK-congres ‘Veiligheid? Zoek het ff zelf uit. Veel geluk’ op 31 maart en 1 april in Papendal. Andere sprekers zijn de Directeur Veiligheid en Gezondheid van het ministerie van SZW, drs. Esther de Kleuver en de nationaal voorzitter van het Belgische Prebes, Jef Peuters. Daarnaast zijn er 100 (!) sprekers uit de eigen NVVK-gelederen in de vorm van interactieve sessies.Meer informatie en inschrijven viawww.nvvkcongres2015.nl