Het is een handig hulpmiddel in de operatiekamer: een elektrische hittelans. Hiermee kan de chirurg bloedvaatjes dichtschroeien. Een groot voordeel voor de patiënt: de hersteltijd na de operatie is korter.

Blootstelling meten

Helaas kent deze werkwijze ook nadelen. Want bij dat schroeien komen allerlei stoffen vrij die schadelijk kunnen zijn voor het OK-personeel. Hoe groot die blootstelling is, dat is het terrein van arbeidshygiënisten. Die hebben hun bevindingen de afgelopen jaren vastgelegd in verschillende studies. Na het bepalen van de blootstelling vergeleken zij de gemeten waarden van een bepaalde stof met de grenswaarden.
Arbeidshygiënist Wim van Alphen benadrukt: dat soort onderzoek is uitermate nuttig. Maar één ding vindt hij jammer. “Deze studies blijven soms steken in de diagnose. Wat daarbij vaak ontbreekt, zijn voorstellen voor praktische oplossingen.”

Afzuiging

En die oplossingen zijn volgens Van Alphen soms verbazend simpel. “Als je werkt met zo’n hittelans, kun je gebruikmaken van plaatselijke afzuiging. Met een randafzuiging om die lans heen worden, vlak bij de spits van de hittelans, vrijkomende stoffen aan de bron afgezogen. Dat is een gevalideerde methode. Als aan alle voorwaarden is voldaan, neem je het risico voor 100 procent weg. Natuurlijk, zo’n afzuiging is niet in alle gevallen mogelijk – maar in 80 tot 90 procent van de gevallen wel.”

Gevaarlijke stoffen

Opvallend dus dat deze methode niet altijd wordt toegepast. Opvallend ook dat dergelijke praktische oplossingen wél zijn ingeburgerd in veel laboratoria. Ook daar werken mensen met gevaarlijke chemische stoffen, maar in zo’n laboratorium hoeft er maar weinig te worden gemeten en geschat. “Daar gebruiken ze zuurkasten”, zegt Van Alphen. “Als die gevalideerd zijn en op een juiste wijze zijn geplaatst, kunnen die gevaarlijke stoffen niet naar buiten komen. Wat heb je dan nog meer nodig? Als de tijger veilig in zijn kooi zit en de tralies sterk genoeg zijn, hoef je niet buiten te meten hoeveel armen en benen er afvliegen.”

Minder meten, minder schatten, en meer praktische oplossingen. En het mooie is: daar zijn er veel van. Die plaatselijke afzuiging kun je bijvoorbeeld ook gebruiken in de bouw. “Daar werken ze met allerlei handgereedschappen, zoals boormachines”, zegt Van Alphen. “Daarbij komt natuurlijk fijnstof en vaak ook kwartsstof vrij. Maar TNO heeft laatst aangetoond dat je met gevalideerde plaatselijke afzuigsystemen, gekoppeld aan dat handgereedschap, de risico’s bijna geheel wegneemt.”

Fysieke belasting

Bovendien zijn zulke praktische oplossingen niet alleen mogelijk bij het verminderen van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Soms neemt de tijger de vorm aan van fysieke belasting. Volgens Van Alphen kun je die praktische oplossingen ook daarbij toepassen. “Ik ken een bedrijf dat chemische afvalstoffen ophaalt bij ziekenhuizen. Eerst ging dat als volgt: de chauffeur kwam langsrijden en laadde 30 afvalvaatjes in zijn eentje op een draadwagentje. Daar was hij lang mee bezig, zo’n 40 minuten. Daar werd hij niet gelukkig van, want die vaatjes wogen zo’n 20 tot 35 kilo, en het werk vormde zo een aanslag op zijn rug.”

Simpel

Zoals gezegd was de praktische oplossing simpel. Je stationeert een wissel-draadwagentje bij dat ziekenhuis. “Als ziekenhuismedewerkers een afvalvaatje vol hebben, plaatsen ze het vaatje zelf op dat draadwagentje”, zegt Van Alphen. “Voor hen vormt dat ene vaatje geen overdreven belasting; sterker nog, het is gezonde lichaamsbeweging. Maar voor de rug van die chauffeur is het natuurlijk een uitkomst. Want als het draadwagentje vol is, hoeft die chauffeur het alleen te verwisselen voor een wagentje dat leeg is. De fysieke belasting is daarmee sterk teruggebracht. Metingen en schattingen zijn allemaal niet gedaan. En ze waren ook niet nodig.”

> Wim van Alphen (PHOV) is mede-auteur van het boek Beroepsziekten Voorkomen dat binnenkort verschijnt bij Vakmedianet. Daarin staan 50 praktische oplossingen voor ernstige risico´s: hoe de tijger in zijn kooi te houden.