Op een fabriekslocatie in West-Nederland loopt Gerard zijn dagelijkse ronde. Hij inspecteert een afsluiter, controleert een meter. Er lijkt niets aan de hand. Maar het gevaar komt vandaag van boven: een zware werkbak kan elk moment losschieten. Gerard staat er pal onder. Ziet hij het gevaar? Wat gaat Gerard doen?

Gerard speelt de hoofdrol in virtuele werkelijkheid

“Gelukkig loopt Gerard vandaag geen echt gevaar”, zegt Ronald Eenkhoorn van Virtual Safety Training. “Gerard speelt dit keer de hoofdrol in een virtuele werkelijkheid. Als hij de VR-bril afzet, is het gevaar geweken. Dan kan een collega van Gerard de bril opzetten. Op deze manier biedt virtual reality de mogelijkheid om medewerkers op een veilige manier te trainen in het herkennen van risico’s en het oefenen met gevaarlijke handelingen. Levensecht.”

VR brengt boodschap op indringende wijze over

Eenkhoorn ontwikkelt in een samenwerking binnen Virtual Safety Training VR-veiligheidstrainingen. Daarin worden storytelling en de techniek van virtual reality gecombineerd. Het is een vernieuwende manier om een boodschap op indringende wijze over te brengen.  Omdat medewerkers binnen een virtuele werkelijkheid in een herkenbaar verhaal daadwerkelijk worden geconfronteerd met onveilige situaties. Zoals Eenkhoorn het uitdruk: “Dat zorgt voor een heel andere beleving dan via een plaatje in een cursusboek.”

Storytelling verpakt een boodschap in een verhaal

De methodiek van storytelling zorgt er volgens Eenkhoorn voor dat een boodschap makkelijker blijft hangen. “Storytelling verpakt een boodschap in een verhaal: een hoofdpersoon doet iets met een product of ervaart iets in een situatie. Een verhaal kunnen mensen zich makkelijker herinneren dan een losstaande droge opsomming van productkenmerken. Zo hebben we de ingebruikname van verschillende nieuwe installaties op een duurzaam gebouwd sportcomplex verteld aan de hand van het verhaal over het F’jes-elftal dat zich nu in een duurzaam verwarmde en verlichte omgeving kan omkleden.”

> LEES OOK: De sleutels tot succesvol veiligheidsmanagement

VR zorgt ervoor dat medewerkers risico’s beleven

De keuze voor virtual reality bij veiligheidstrainingen heeft te maken met de doelgroep en het doel dat je met je boodschap wilt bereiken, zegt Eenkhoorn. “Je kunt een boodschap op veel verschillende manieren communiceren: in een brochure, film of presentatie. Maar dan ben je alleen maar aan het zenden. Virtual reality gaat een stap verder en zorgt ervoor dat medewerkers risico’s beleven. En zoals een oude Chinese wijsheid van Lao Tzu al zegt: “If you tell me, I will listen, If you show, me I will see, If you let me experience, I will learn”. Bij virtual reality beleef je het echt en kun je interactie met je omgeving hebben. Daarom is deze aanpak erg geschikt om gedrag te beïnvloeden.”

Met animaties gevaarlijke handelingen oefenen

Met een virtuele tour door een fabriek of over een terrein kan een 3D-simulatie gericht zijn op het herkennen van onveilige situaties. Zo kon Gerard op zijn dagelijkse ronde zien dat een collega op een dak stond te bellen. Ook lag er een kabel op de grond waarover hij zomaar had kunnen struikelen. Door zelf fysiek te bewegen en om zich heen te kijken, kon Gerard de gevaren boven, onder en naast hem ontdekken. Na het signaleren van een risico, kan een simulatie eventueel aanvullende informatie geven over een gevaar.

> LEES OOK: Resilience in vijf stappen

Met een 360-graden camera kan een werkomgeving worden gefilmd voor een zo realistisch mogelijke ervaring. Maar ook animaties zijn mogelijk, bijvoorbeeld om te oefenen met gevaarlijke handelingen of een machine. Eenkhoorn: “Als je de bediening van een nieuwe machinelijn moet leren, kan een animatie goed werken.”

Virtual reality in veiligheidstrainingen heeft grote voordelen

Volgens Eenkhoorn heeft het gebruik van virtual reality in veiligheidstrainingen een aantal grote voordelen.

• Belangrijk voordeel is dat werknemers onveilige situaties kunnen oefenen in een veilige omgeving, dus zonder zelf echt gevaar te lopen, zegt hij. “Je hoeft iemand niet daadwerkelijk in een gevaarlijke situatie te plaatsen om hem een risico te laten ervaren.”
• De ervaringen van medewerkers tijdens de simulatie dragen daarnaast bij aan de bewustwording van gedrag, stelt hij. “Je ontdekt hoe je zelf reageert. Normaal praat je daar misschien wel met elkaar over. Maar met de VR-bril word je voor het blok gezet en moet je reageren. En je kunt vanuit ervaring zelf wel ‘in control’ zijn, maar collega’s kunnen ook onverwachte dingen doen. Net als die tegenligger op een N-weg die nog even denkt te moeten inhalen. In de simulatie kun je mensen bewustmaken dat een collega ook invloed heeft op jouw veiligheid.”
• Een VR-toepassing heeft ook de mogelijkheid om gedrag meetbaar te maken. Eenkhoorn: “Wat ziet iemand wel en wat niet? Die informatie kun je ook op groepsniveau gebruiken om een prioriteitenlijst te maken van risico’s die de meeste aandacht vragen.”
• Bovendien kun je een VR-training overal doen, noemt Eenkhoorn verder als voordeel. “Je hoeft medewerkers niet naar een cursus buiten de deur te sturen. Het kan overal en op elk geschikt moment.” En iemand mag fouten maken, zegt hij. Eenkhoorn: “Als je in de werkelijkheid met systemen moet oefenen, wil je niet dat iemand op een verkeerde knop drukt. Waardoor een dure productielijn uitvalt of een halve stad zonder stroom komt te zitten. Dat risico loop je niet bij simulatie. In de virtuele realiteit mag je fouten maken om te leren.”

> LEES OOK: Wat is uw leerdoel, bevoegd of bekwaam?

Niet goedkoop, maar de beleving is het waard

Met nieuwe technologie is veel mogelijk. Maar een virtuele productie is niet de goedkoopste manier om een boodschap te brengen, beseft ook Eenkhoorn. “Je moet daarom altijd kritisch kijken wat het juiste middel is voor een boodschap. Wat is het probleem, hoe kan ik het oplossen en welk communicatiemiddel kan eraan bijdragen om mijn doel te bereiken? Virtual reality is een sterk nieuw middel bij veiligheidstrainingen omdat je er een belevingsaspect aan toevoegt. Dat is van belang omdat je medewerkers gedragsmatig aan het trainen bent. Dat vergroot het leereffect.”

De kosten zijn relatief, meent hij. “Organisaties zouden eens moeten berekenen wat de huidige veiligheidstrainingen voor hun medewerkers kosten. En welke onderdelen ze zouden kunnen vervangen door virtual reality. Daar valt misschien veel geld te besparen. En daarnaast: hoeveel is het je waard om medewerkers daadwerkelijk een situatie te laten beleven? De beleving is het waard.”

Tekst | Walter Baardemans

> TIP: Virtual reality zelf ervaren? Ronald Eenkhoorn laat het u beleven op het congres Veilig Werken tijdens de break-outsessie Storytelling en virtual reality-toepassingen bij KLM.