Nu hebben we de preventiemedewerker. Wie deze functie in de arbowet opzoekt vindt niets. Toch wordt het begrip sinds 2005 her en der toegepast bij bedrijven, opleidingsinstituten en congresorganisatoren. SZW geeft na goed zoeken een hele beschrijving ervan: Een preventiemedewerker is een werknemer, die zodanig deskundig is en zoveel ervaring heeft, dat hij arbeidsongevallen en ziekteverzuim kan voorkomen. En als je vraagt waar dat dan in de wet staat, word je verwezen naar artikel 13 waar in de titel inderdaad wordt gesproken over “Bijstand deskundige werknemers op het gebied van preventie en bescherming”. Hierop is dus blijkbaar de term ”preventiemedewerker” en vreemd genoeg niet “preventie en beschermingsmedewerker” gebaseerd.

In heel artikel 13 komt de gezochte term verder niet voor, maar er zijn wel een aantal zinnetjes (ik weet niet of ze “leden” of “lidden” worden genoemd: beide mogelijkheden klinken raar) waarin de werkgever eerst een vage omschrijving hanteert om daarna per lid meer bakzijl te halen. Om maar weer even de wet te citeren:

Art.13 lid 1: De werkgever laat zich ten aanzien van de naleving van zijn verplichtingen op grond van deze wet bijstaan door een of meer deskundige werknemers.

Best wel onduidelijk: immers hoe bijstaan en hoe deskundig? Ondeskundig is blijkbaar uitgesloten. We moeten wachten tot lid 4 voor een antwoord.

Echter, in lid 2 begint de wetgever, met een diepe buiging richting de beknibbelende ondernemers, terug te krabbelen: Hier wordt de mogelijkheid geopend om (als het allemaal niet zo wil lukken in jouw bedrijf) deskundige medewerkers te combineren met andere deskundige personen. Lekker vaag: hoezo anders en alweer: hoe deskundig?

Met lid 3 capituleert de wetgever tenslotte helemaal: Indien er geen mogelijkheden zijn om de bijstand binnen het bedrijf of de inrichting te organiseren, wordt de bijstand verleend door andere deskundige personen Ofwel: als je er erg mee zit, mag je het ook van buiten halen. En dat is raar, want het hele idee van een preventiemedewerker draait er om, dat er op de werkvloer een of meer verstandige en deskundige medewerkers rondlopen, die met name er op gericht zijn om arbeidsrisico’s en misschien zelfs ook welzijnsrisico’s te herkennen en daar wat aan te doen. Lid 3 opent echter de mogelijkheid dat er op de werkvloer geen enkele verstandige medewerker rondloopt en dat niemand zich een zier aantrekt van veiligheid, welzijn en gezondheid. Zorgelijk.

Laten we het overigens maar helemaal niet hebben over bedrijven met minder dan 25 werknemers: daar mag het kleine baasje, dat hard bezig is winst te maken, zelf voor preventiemedewerker spelen: hij heeft hier dus een dubbelrol, want hij is als werkgever hoe dan ook al verantwoordelijk voor de arbo.

Lid 4 probeert dan het langverwachte antwoord te geven op deskundigheid en beschikbaarheid: De werknemers en de andere deskundige personen beschikken over een zodanige deskundigheid, ervaring en uitrusting, zijn zodanig in aantal, gedurende zoveel tijd beschikbaar en zodanig georganiseerd, dat zij de bijstand naar behoren kunnen verlenen. Laten we er hierbij van uitgaan, dat de deskundigheid veilig en gezond werken betreft, dan wordt het uit deze vaagheid duidelijk, dat vrijwel altijd achteraf uit een eventueel ongevalonderzoek van de Arbeidsinspectie zal blijken dat hieraan onvoldoende voldaan was. Immers, anders had het ongeluk niet plaats gevonden!

Enerzijds biedt de wetgever dus allemaal mogelijkheden om het met de preventie op de werkvloer, aan de bron dus, niet zo nauw te nemen, maar aan de andere kant is de kwaliteitseis zo onduidelijk, dat je na een bedrijfsongeval vrijwel altijd fout zit: hiermee is in strijd met de bedoeling van de arbowet: Preventie wordt ingeruild voor repressie. Triest!

In een bedrijf waar ik vaak kom, lopen negen zeer deskundige werknemers rond, die 100% beschikbaar zijn voor veiligheid, gezondheid en welzijn en allen minimaal een post- hbo opleiding veiligheidskunde of bedrijfshygiene hebben gevolgd. Dit moet ook wel, want er vindt een scala aan steeds wisselende productieprocessen plaats. Geen van hen wil echter geidentificeerd worden met het begrip “preventiemedewerker” dat door de wetgever zelf zo is uitgekleed. Laat de wet dus meer respect tonen voor de preventiemedewerker: dan wordt zijn invloed vanzelf groter.

Arthur Mac Gillavry is als medewerker verbonden aan de TU Delft. Daarnaast schrijft hij freelance voor verschillende publicaties van Kluwer.