Minister Ollongren (BZK) had Van Zutphen om het advies gevraagd. Klokkenluiders kunnen bij het Huis voor Klokkenluiders terecht voor deskundig en betrokken advies. Ook helpt het Huis klokkenluiders op weg naar andere organisaties die kunnen ondersteunen.

Adviezen van het Huis hebben niet het karakter van belangenbehartiging. Daarvoor moeten klokkenluiders ergens anders steun krijgen: juridisch, psychosociaal en soms financieel. Het Huis vindt dat er hiervoor een fonds moet komen.

Alle goede bedoelingen ten spijt kampte het Huis voor Klokkenluiders met een grote achterstand. Er kwamen veel meer meldingen binnen dan verwacht. Zestien maanden na de oprichting had het meer dan 800 meldingen ontvangen.

> LEES OOK: Huis voor Klokkenluiders kampt met crisis

De belangrijkste punten uit het advies op een rij

Het ging dus niet allemaal over rozen bij het Huis voor Klokkenluiders. Reden waarom minister Ollongren besloot om ombudsman Van Zutphen te laten adviseren over hoe het nu verder moest met het Huis. Dit zijn de belangrijkste punten uit Van Zutphens advies:

Klokkenluiders bijstaan en op weg helpen met deskundig en betrokken advies. Dit zonder de schijn te wekken van partijdigheid en belangenbehartiging. Soms klokkenluiders doorverwijzen naar andere personen of instanties die hen verder kunnen helpen of hun belangen beter kunnen behartigen.
Huidige activiteiten op het gebied van integriteit uitbouwen zodat het Huis voor Klokkenluiders hét kennisinstituut in Nederland over integriteit wordt. Het voorgaande is als taak vastgelegd in de wet.
Extra investeren om sneller onderzoek te kunnen doen.
De huidige wet versneld evalueren, zodat ervaringen van de afgelopen jaren en nieuwe Europese regels over klokkenluiden in een vernieuwde wet kunnen komen.

Nu snel aan de slag met aanvragen van dit jaar

Het Huis voor Klokkenluiders werkt nog aan onderzoeken uit het – soms verre – verleden. Van Zutphen adviseert dat het Huis nu aan de slag gaat met de aanvragen die dit jaar zijn binnengekomen. Over het verder afhandelen van oudere en lopende onderzoeken adviseren externe deskundigen aan het bestuur. De uitvoering hiervan kan de inzet van extra mensen nodig maken.

> LEES OOK: Niet te filmen

Meer onderscheid tussen misstand en bejegening

Verder adviseert Van Zutphen in de wet meer verschil te maken tussen de verschillende soorten onderzoek. Want het Huis doet onderzoek naar een misstand en onderzoek naar de behandeling van een klokkenluider door zijn werkgever. Dit laatste heet een bejegeningsonderzoek. Dit onderscheid heeft ook gevolgen voor de persoonlijke betrokkenheid van de klokkenluider bij het onderzoek.

> LEES OOK: Klokkenluiders beschermen tegen pesten en ontslag: het verschil tussen theorie en praktijk

Huis voor Klokkenluiders wil kennisinstituut zijn

Daarnaast heeft Het Huis voor Klokkenluiders een preventieve taak. Het Huis stimuleert overheden, instellingen en bedrijven om goed om te gaan met meldingen van misstanden en integriteitsschendingen. Overheden, instellingen en bedrijven moeten daar ook op voorbereid zijn. Daarnaast moeten zij integriteit in de eigen organisatie bewaken en versterken. Deze preventieve taak moet volgens de ombudsman in de wet worden verankerd, met het Huis als centraal kennisinstituut over integriteit.

Vervroegde evaluatie en nieuwe Europese regels

De minister van BZK heeft de evaluatie van de huidige Wet Huis voor Klokkenluiders vervroegd naar 2020. Daardoor ontstaat de mogelijkheid om de ervaringen met de huidige wet te gebruiken bij het vernieuwen van de wet. Vernieuwing is nodig omdat in 2021 ook Europese regels over klokkenluiden in de Nederlandse wetgeving moeten staan.

> TIP: Gids voor vertrouwenspersonen