De Beleidsregel boetoplegging Arbeidsomstandighedenwetgeving is sinds 22 juli 2019 gewijzigd. Vanaf dat moment wegen aard van het letsel en duur van een eventuele ziekenhuisopname meer mee bij de hoogte van de boete na een arbeidsongeval. De bedoeling is dat dit zorgt voor meer evenredige boetes. Oftewel, meer boetes op maat.

Boete na een arbeidsongeval moet wel evenredig zijn

Een boete opleggen na een arbeidsongeval? Dan is de minister van SZW (of de staatssecretaris) gehouden aan de bepalingen van de Beleidsregel boeteoplegging Arbeidsomstandighedenwetgeving. Maar daarbij moet de minister of staatssecretaris ook letten op eventuele bijzondere omstandigheden.

Dit volgt uit artikel 4:84 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Daarin staat, vrij weergegeven, dat een bestuursorgaan – zoals de minister of staatssecretaris van SZW – overeenkomstig de beleidsregel moet handelen. Behalve als dat mogelijk gevolgen heeft die door bijzondere omstandigheden naar verhouding onevenredig uitpakken.

Boetes moeten meer op maat, blijkt uit jurisprudentie

Volgens de (oude) regeling volgde na een ziekenhuisopname en/of blijvend letsel van een slachtoffer vermenigvuldiging van de boete met een factor vier. Ongeacht de eventuele gevolgen. Maar nu is de tekst van de regeling dus aangepast (Stcrt. 22 juli 2019, 40497). Dit naar aanleiding van uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State en andere rechters. Daarin benadrukten die dat de Beleidsregel onvoldoende rekening hield met de gevolgen van een ongeval.

> LEES OOK: Korte ziekenhuisopname? Dan lagere boete

Gebroken linkerpols

Een werknemer is vanaf een tafel in een bijna lege rolcontainer geklommen. Hij wil daaruit een kartonnen doos met spullen pakken die daar onbedoeld in terecht is gekomen. Als hij de doos aan zijn collega heeft gegeven, wil hij via de tafel weer terug. Maar de container staat niet op de rem. De werknemer verliest zijn evenwicht, valt en breekt zijn linkerpols.

Er volgt een forse boete wegens overtreding van artikel 7.4, derde lid Arbobesluit. Maar het ging hier slechts om een zeer korte ziekenhuisopname (een dag) en er was sprake van relatief licht en niet-blijvend letsel. Daarom vond de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State dat de Beleidsregel volgen hier niet volstond. Op grond van artikel 4:84 Awb had de staatssecretaris van SZW aanleiding moeten zien de boete verder te matigen. Omdat dit niet was gebeurd, verlaagt de Afdeling de boete alsnog met 25 procent. (RvS, 29 mei 2019, ECLI:NL:RVS:2019:1759)

> LEES OOK: Licht letsel, minder boete – wel zo eerlijk

De aard van het letsel speelde bij het verlagen van de boete in deze zaak een belangrijke rol. Bij een ziekenhuisopname en/of blijvend letsel van een slachtoffer volgde standaard vermenigvuldiging van het boetebedrag met vier (artikel 1, lid 10 Beleidsregel). Zonder hierbij rekening te houden met de aard van het letsel of de lengte van een ziekenhuisopname. Dat hadden werkgevers en hun juridische adviseurs al vaker opgemerkt.

Topje linkerwijsvinger kwijt

Maar al veel eerder, namelijk in juli 2017, acht de rechtbank Rotterdam een dergelijke benadering niet redelijk.

Bij dit ongeval raakt een werknemer met zijn hand bekneld bij het overpakken van enkele metalen liggers die op de lepels van een heftruck zijn blijven steken. Hij ondergaat een poliklinische behandeling en moet het bovenste kootje van zijn linker wijsvinger missen.

De boete is op grond van artikel 1, lid 10 van de Beleidsregel met vier verhoogd: blijvend ernstig letsel. Maar de rechter acht een dergelijke verhoging hier onevenredig. Want de Beleidsregel maakt geen verschil tussen zeer beperkt blijvend letsel zonder ziekenhuisopname en blijvende invaliditeit, en zeer zwaar letsel met ziekenhuisopname en blijvende invaliditeit, zoals een dwarslaesie. Omdat in dit geval sprake is van (licht) blijvend letsel zonder ziekenhuisopname, gaat de boete met 50 procent omlaag. (Rb Rotterdam, 7 juli 2017, ECLI:NL:RBROT:2017: 5176)

> LEES OOK: Een beknelde wijsvinger is geen dwarslaesie

De rechtbank merkt ook nog op dat het aan de minister is om bedoelde verhoging nader te bezien. En om te werken aan een stelsel dat voldoende gedifferentieerd is, met evenredige boetes.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State bevestigt deze uitspraak later. De Afdeling vindt ook dat de minister er onvoldoende rekening mee heeft gehouden dat dit arbeidsongeval tot licht blijvend letsel heeft geleid. Daarbij speelt ook een rol dat de werknemer na enige tijd zijn werk weer kon hervatten. Bovendien is er van een ziekenhuisopname geen sprake geweest. (RVS, 18 juli 2018, ECLI:NL:RVS:2018:2418)

Drie vingertopjes weg

Een jaar later beroept een werkgever zich bij de rechtbank Den Haag op deze uitspraak. Hij betoogt dat de opgelegde boete ook in zijn geval niet evenredig is. Want de werknemer is na het ongeval slechts poliklinisch behandeld. En het blijvend letsel bestaat uit het missen van het topje van drie vingers. (Rb Den Haag, 5 september 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:10566)

Bij hoeveel vingerkootjes dan wel sprake zal zijn van ernstig letsel laat ik in het midden. Maar het betoog van de werkgever slaagt: ook de hem opgelegde boete gaat met 50 procent omlaag.

Topje rechterwijsvinger kwijt

Weer later raakt een belader het topje van zijn rechterwijsvinger kwijt door een beklemming. De Afdeling oordeelt dat het letsel vrijwel gelijk is aan de eerder behandelde zaak. Ook zijn de omstandigheden vergelijkbaar. De belader heeft na enige tijd zijn werk weer kunnen hervatten en er was geen ziekenhuisopname. (RvS, 7 november 2018, ECLI:NL:RVS:2018:3605)

Opmerkelijk vind ik dat de Afdeling geen onderscheid schijnt te maken tussen beschadiging van de rechter- of de linkerwijsvinger.

Boetes meer op maat met gewijzigde beleidsregel

Meer verschil in hoogte boetes na arbeidsongevallen

Zoals gezegd waren de voorgaande uitspraken aanleiding voor de minister om in actie te komen. Met als resultaat de aangepaste Beleidsregel boeteoplegging Arbeidsomstandighedenwetgeving.

> LEES OOK: Sneller een arbo-boete en die pakt ook hoger uit

Deze wijziging zorgt voor differentiatie in bestuurlijke boetes na arbeidsongevallen in de zin van artikel 9, eerste lid, Arbowet. Daarbij zijn de ernst van het blijvend letsel en/of de duur van een ziekenhuisopname bepalend.

Het tiende lid van artikel 1 van de Beleidsregel is daarvoor aangepast. Daarin staan nu vermenigvuldigingsfactoren voor verschillende maten van ernst van het blijvend letsel en verschillende verblijfsduren in een ziekenhuis. Als sprake is van zowel blijvend letsel als ziekenhuisopname, past men de hoogst toepasselijke vermenigvuldigingsfactor toe.

Ook is aan artikel 1 een zestiende lid toegevoegd. Dat geeft nog eens uitdrukkelijk aan dat de uiteindelijk opgelegde boete kan worden verhoogd of verlaagd totdat deze evenredig, passend en geboden is. Zie ook het kader hieronder.

De nieuwe Beleidsregel boeteoplegging

Artikel 1, lid 10 Beleidsregel boeteoplegging Arbeidsomstandighedenwetgeving ziet er nu als volgt uit. Bij de berekening van de op te leggen bestuurlijke boete kunnen één of meer van de volgende factoren aan de orde zijn. Die kunnen leiden tot verhoging van het al dan niet op bedrijfsgrootte gecorrigeerde boetenormbedrag.

Bij een arbeidsongeval dat leidt tot de dood of uitzonderlijk ernstig blijvend letsel, worden de boetenormbedragen voor de daaraan ten grondslag liggende overtreding of overtredingen vermenigvuldigd met vijf.
Bij een arbeidsongeval dat leidt tot blijvend letsel, worden de boetenormbedragen van de daaraan ten grondslag liggende overtredingen met het volgende getal vermenigvuldigd:
1° bij ernstig blijvend letsel met vier
2° bij matig blijvend letsel met drieënhalf
3° bij licht blijvend letsel met drie
Bij een arbeidsongeval dat leidt tot een ziekenhuisopname worden de boetenormbedragen voor de daaraan ten grondslag liggende overtreding of overtredingen met het volgende getal vermenigvuldigd. Bij het begrip ‘nacht’ gaat het hier om een tijdvak gelegen tussen 24.00 en 06.00 uur.
1° bij een ziekenhuisopname van zeven nachten en meer met vier
2° bij een ziekenhuisopname van twee nachten en meer, maar minder dan zeven nachten, met drieënhalf
3° bij een ziekenhuisopname van minder dan twee nachten met drie
In aanvulling op de onderdelen b en c wordt in het geval van een combinatie van de factoren ‘blijvend letsel’ en ‘ziekenhuisopname’ de hoogst toepasselijke vermenigvuldigingsfactor toegepast;
In het geval van een zware overtreding (ZO) wordt het boetenormbedrag vermenigvuldigd met twee;
Indien meer dan tien, respectievelijk meer dan vijftig, werknemers aan een niet-administratieve overtreding zijn blootgesteld, wordt het boetenormbedrag vermenigvuldigd met anderhalf, respectievelijk twee.

Toevoeging zestiende lid

Na het vijftiende lid wordt een zestiende lid toegevoegd:
16. In aanvulling op of in afwijking van de leden drie tot en met vijf en zeven tot en met elf, kan het bedrag van de boete worden verhoogd of verlaagd totdat deze evenredig is en daarmee passend en geboden.

> TIP: Bekijk HIER de volledige beleidsregel

Conclusie

De aanpassing van de Beleidsregels is een goede zaak. Door de differentiatie is er nu meer ruimte om rekening te houden met de eventuele gevolgen van een bedrijfsongeval. Maar de minimale verhoging van de boete na een ongeval is nog steeds de vermenigvuldiging van het normbedrag met een factor drie. Een vermindering van 25 procent, jazeker Maar dat kan nog steeds een fors bedrag opleveren. Daarom blijft gelden: ongevallen voorkomen zal beter lonen.

Mr. ing. R.O.B. Poort | jurist en veiligheidskundige, Bureaupoort.nl

> Lees de volgende aflevering van de rubriek Recht in onze nieuwsbrief!

> TIP: Bijblijven met Arbowetgeving? Arbo Actualiteitendag online!