Covid-19 verraste als ernstige ziekte de hele wereld en dus ook het bedrijfsleven. Vitale beroepen zoals gezondheidszorg en politie konden nog aangepast aan de slag tijdens de lockdown. Maar niet-vitale functies zoals kantoor- of horecapersoneel bleven thuis. Later mochten ook steeds meer andere ondernemingen en instellingen weer ‘gewoon’ aan de slag. Maar dat betekent dat werknemers ook weer aan arbeidsrisico’s worden blootgesteld. En dat dit aangepaste ‘gewoon’ ook aangepaste ‘gewone’ arbeidsrisico’s met zich meebrengt. Die risico’s zijn echter veranderd door het virus. Tijd om te sleutelen aan RI&E en PvA dus!

Wat zegt de Arbeidsomstandighedenwet nu?

Het arbeidsomstandighedenbeleid plaatst verschillende instrumenten vanuit de arbeidsomstandighedenwetgeving in een structuur. In die Arbeidsomstandighedenwet staan algemene doelvoorschriften die een relatie met Covid-19 hebben, waaronder:

Het tegengaan van een nadelige invloed van de arbeid op de veiligheid en de gezondheid van de werknemers;
De arbeidshygiënische strategie (eerst collectieve maatregelen toepassen, dan structurele individuele en tot slot tijdelijke individuele maatregelen);
De inrichting van arbeidsplaatsen.

> LEES OOK: Het wat & hoe van de Arbowet

In elk proces van gestructureerde beleidsvoering zijn te onderscheiden:

het bepalen van de probleemstelling, met een RI&E;
kiezen van oplossingen voor de probleemstelling met een PvA, met daarin opgenomen de verbeter- of beheersmaatregelen;
aanwijzen van een persoon in de onderneming voor de uitvoering van PvA en RI&E;
evalueren van het beleid volgens de , door te meten of de verbeter- of beheersmaatregelen worden uitgevoerd en of die inderdaad de oplossing zijn voor het probleem. Daarbij hanteert men de Deming-cirkel: Plan-Do-Check-Act.

> LEES OOK: Het arbobeleid, dit zijn de aandachtspunten

Arbowet: RI&E en het PvA moeten actueel zijn

[intermezzo:1]

De RI&E is volgens de NVVK-commissie een belangrijk proces, waarbij het inventariseren van de arbeidsrisico’s tijd en energie vraagt. Een PvA voorkomt of beperkt risico’s met verbeter- of beheersmaatregelen. Dit door de stand van de wetenschap of de professionele dienstverlening te gebruiken. ‘Practical means’ zijn de technieken die moeten zorgen voor de grootst mogelijke vermindering van risico’s. Uiteraard mits uitvoerbaar en kosten-en-baten-effectief.

> LEES OOK: Zo vergeet u niets in de RI&E

Als de arbeidsrisico’s in de RI&E staan, met de maatregelen om ervoor te zorgen dat het bij een risico blijft, is een start gemaakt met het arbeidsomstandighedenbeleid, concludeert de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK). Maar de RI&E en het PvA zijn momentopnamen en de arbeidsomstandighedenwet eist dat zij actueel zijn. Artikel 5 lid 4 van de Arbeidsomstandighedenwet schrijft hierover: “De risico-inventarisatie en -evaluatie wordt aangepast zo dikwijls als de daarmee opgedane ervaring, gewijzigde werkmethoden of werkomstandigheden of de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening daartoe aanleiding geven.”

Het is dus zaak om RI&E en PvA regelmatig op hun actualiteit te toetsen door te evalueren of de arbeidsrisico’s er nog voldoende door worden voorkomen dan wel beperkt. Zo niet, dan is het tijd om te sleutelen aan RI&E en PvA.

> LEES OOK: Corona-protocol vervangt RI&E – nee!

En toen kwam Covid-19

[intermezzo:3]

Covid-19 is een dodelijke ziekte, veroorzaakt door een virus. De ziekte verspreidt zich razendsnel over de wereld. De World Health Organization (WHO) betitelde Covid-19 dan ook als pandemie. Een enorme aanval op de gezondheid van iedereen, werknemer of niet. In West-Europa en in het bijzonder in Nederland was niemand voorbereid op zo’n grote aanval op de gezondheid. De laatst bekende pandemie, de Spaanse griep, dateerde van een eeuw geleden.

Geen enkele RI&E en PvA was toegerust op een pandemie. Daarmee voldoet ook geen enkele RI&E en PvA meer aan de algemene doelstelling van de arbeidsomstandighedenwet: het tegengaan van een nadelige invloed van de arbeid op de veiligheid en de gezondheid van werknemers.

> LEES OOK: Veiligheidsmanagement in de COVID-19-crisis

De overheid nam ingrijpende maatregelen. Zij wees het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) aan als vertolker van de stand van de wetenschap en aangever van reductiemaatregelen. De Nederlandse corona-aanpak richt zich primair op het maximaal onder controle houden van het virus. Dit moet overbelasting van de zorg voorkomen en kwetsbare mensen in de samenleving beschermen. Er zijn maatregelen genomen die voor iedereen gelden. Voor wie ze nog eens wil nalezen: ze staan hier.

Covid-19-update: sleutelen aan RI&E en PvA

De algemene maatregelen gelden ook voor werknemers. Naast de bekende arbeidsrisico’s moet er nu dus aandacht worden besteed aan toepassing van de algemene maatregelen binnen de arbeid in de ondernemingen. Dit betekent dat het hoog tijd is om te sleutelen aan RI&E en PvA. Oftewel: een actualisatie van de algemene maatregelen, voortvloeiend uit de Covid-19 maatregelen.

Thuiswerken

Thuiswerken is voor een aantal ondernemingen nieuw. Het gaat om meer dan alleen een laptop meenemen. Ook voor de thuiswerkplek geldt dat de werkgever verantwoordelijk is voor de arbeidsomstandigheden. De NVVK adviseert daarom om een plek voor thuiswerken in te ruimen in de RI&E en PvA. Denk daarbij aan zaken als:

ergonomie, een goede werkplek, beeldschermwerk, stoel, laptop en dergelijke;
psychosociale arbeidsbelasting (PSA); plaats- en tijdonafhankelijk werken (de officiële term voor thuiswerken) geeft vrijheid, maar ook stress. Niet iedereen kan zich thuis afzonderen, velen hebben daarnaast de zorg voor kinderen.

> LEES OOK: Thuiswerkplekchecker: zo zitten uw mensen goed, ook thuis

Reizen

Voor wie toch naar het werk moet, moeten ook de risico’s van het reizen in de RI&E en PvA worden benoemd. In elk geval geldt: mijd de spits. En kijk ook meteen naar de volgende thema’s.

Zijn de werktijden anders te plannen (roosteren)?
Is er een carpoolbeleid? Het ‘samen reizen’ is niet of minder gewenst. Er zijn tips om dit risico te beperken.
Meer informatie vindt u hier.

Hygiëne

Waar staan de middelen voor handen wassen en voor wie zijn die daar bestemd?
Papieren zakdoekjes weggooien moet op een bepaalde plek.

> LEES OOK: Coronavirus en handen wassen, hoe en wanneer?

Mondkapjes

Neem in de RI&E en PvA op welk type mondkapjes medewerkers moeten gebruiken.
Wie zorgt ervoor, waar zijn ze te krijgen?
Wie is verantwoordelijk voor de inkoop en voorraad?
Waar moeten mensen de gebruikte mondkapjes weggooien?

> LEES OOK: Wanneer is welk mondmasker geschikt?

Geen handen schudden

Besteed aandacht in de RI&E en PvA aan deze nieuwe cultuur.
Benadruk de voorlichting en onderricht op dit soort gedrag.

Werkhandschoenen

Neem op welke werkhandschoenen waar te gebruiken.
Hoelang mogen die worden gebruikt?
Waar moeten medewerkers die weggooien?
Wie is er verantwoordelijk?

1,5 meter-regel

Vaste zitplaatsen en 1,5 meter afstand als dat bij de uitoefening van de werkzaamheden mogelijk is.
Is dit niet mogelijk, dan is dat een arbeidsrisico. Daar waar het werk niet kan worden gedaan met een afstand van 1,5 meter of meer, gelden afspraken die in protocollen staan.

> LEES OOK: Terug naar het werk? Zo maakt u een coronaprotocol

Binnenruimtes

[intermezzo:2]

Geen maximum aantal personen. Wel nemen beheerders maatregelen om drukte te mijden.
In de RI&E en PvA staat hoe dit te beheersen en wie welke maatregelen neemt bij drukte.
De ventilatie in binnenruimtes voldoet aan de voorwaarden in het Bouwbesluit en passen bij de bestemming van de ruimte, zodat de lucht voldoende wordt ververst.
Gebruik alleen ventilatoren wanneer er geen andere verkoeling mogelijk is.
Risico’s van en maatregelen over het gebruik van ventilatoren staan in de RI&E en PvA.
De luchtstroom van de ventilator mag niet direct van de ene persoon naar de andere gaan.
Looproutes zijn duidelijk aangegeven.
Kijk naar mogelijke knelpunten tussen looproutes en vluchtroutes.

> LEES OOK: Warm hè? Zo houdt u toch het hoofd koel

Ziekteverzuimbeleid (geen RI&E en PvA, wel een update)

Klachten die kunnen wijzen op corona zijn neusverkoudheid, loopneus, niezen, keelpijn, hoesten, plotseling verlies van reuk of smaak, verhoging, koorts en benauwdheid.
Iedereen (ook huisgenoten) met een of meerdere van deze klachten laat zich testen en blijft tot de uitslag thuis.
Uitslag negatief (geen corona): werknemer en huisgenoten mogen weer naar buiten en aan het werk.
Uitslag positief (wel corona): werknemer en huisgenoten blijven thuis. De GGD vertelt wat zij verder moeten doen.
Personen die een Covid-19 besmetting hebben gehad zijn mogelijk fysiek hersteld, maar hebben soms schade opgelopen. Zoals PICS (Post Intensive Care Syndroom) of PSST (Post Traumatisch Stress Syndroom) Extra aandacht en nazorg is dan gewenst, ook op het werk.

Tekst | Ton Bennink

> TIP: Volg de masterclass De arborechtelijke lessen van één jaar Covid-19 van Dennis Schwartz op de Arbo Actualiteitendag online!