De vijf bouwstenen voor veerkrachtig leiderschap bieden de basis om in tijden van crisis te komen tot het best mogelijke besluit. Een besluit dat zo min mogelijk is gecorrumpeerd door tunnelvisie, de waan van de dag, sociale druk of andere onechte argumenten. Ze zijn gebaseerd op Europees wetenschappelijk onderzoek naar hoe mensen besluiten nemen in hoogrisicosituaties met veel onbekende factoren.
> TIP: DOWNLOAD de whitepaper Corona, alles wat u moet weten
Het RIVM heeft in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Veiligheidskunde (NVVK) de principes van veerkracht omgezet in een serious game: het Resilience-spel. Er zijn gecertificeerde trainers opgeleid die dit spel kunnen begeleiden.
De vijf bouwstenen voor veerkrachtig leiderschap
1. Geef uzelf tijd – Bespreek met uw team en opdrachtgever hoe u extra tijd kunt creëren voor het nemen van een veerkrachtige beslissing.
2. Zoek verschillende perspectieven – Stel een team samen met collega’s die je bij probleemanalyse en mogelijke oplossing(en) kunnen helpen. Selecteer niet alleen gelijkgestemden. Wees duidelijk wie welke rol heeft.
3. Denk in scenario’s – Denk driedimensionaal en denk voor- en achterwaarts in de tijd. Neem diverse opties door, minimaal drie. Hoe zit de (veiligheids)marge per scenario in elkaar? Maak de scenario’s zo concreet mogelijk: denk ook na over ‘details’.
4. Raadpleeg de advocaat van de duivel –Door zelfreflectie (intern) of een second opinion (extern). Hoe zou een rechter de voorgenomen beslissing beoordelen, mocht het toch mis gaan? Zou u uw eigen familie aan het risico willen blootstellen?
5. Monitor – Bepaal wanneer en waar u opnieuw wilt beoordelen of de gekozen oplossing werkt. Bedenk wanneer er geen weg terug meer is. Zorg dat u directe feedback krijgt over hoe de oplossing het doet.
De vijf bouwstenen en tips voor veerkrachtige leiders
Allereerst even dit: het is absoluut niet makkelijk om in deze hoog onzekere tijd goede beslissingen te nemen. Er staan mensenlevens op het spel. We moeten varen op onvolledige of tegenstrijdige informatie en de tijd zit ons op de hielen. Steun gaat dus niet alleen uit naar de mensen die nu keihard aan het werk zijn in de zorg en andere vitale sectoren. Maar zeker ook naar degenen die nu de taak hebben om ons door deze tijd van Covid-19 te leiden.
> LEES OOK: Veiligheidsmanagement in de COVID-19-crisis
Om goed om te kunnen gaan met grote risico’s en grote onzekerheden, is veerkracht nodig. En laten we ‘goed’ definiëren als een punt op het brede spectrum tussen ‘de schade zoveel mogelijk binnen de perken houden’ en ‘deze veelomvattende crisis ombuigen in kansen’.
Veerkrachtig leiderschap – bouwsteen 1:
geef uzelf tijd
Flattening the curve. We weten inmiddels allemaal wat dit inhoudt en waarom het zo belangrijk is. Want op dit moment staat zo’n beetje alles in het teken van ‘tijd winnen’ om de medische sector te vrijwaren van een extreme piekbelasting. Ondertussen loopt hierdoor in andere sectoren de tijdsdruk en/of de economische druk juist erg op.
Uzelf tijd geven, dat betekent ook even afstand nemen van het probleem. U af durven te sluiten voor de constante stroom van feiten en feitjes, opinies en fake news. Alleen zo komt u tot echte strategische keuzes.
> TIP 1
Neem afstand van de nieuwslawine en zet het coronavirus even uit. Ga bijvoorbeeld even wandelen – juist als u denkt dat u daar geen tijd voor hebt. Dit geeft ruimte om na te denken over zaken die voor u echt belangrijk zijn.
Veerkrachtig leiderschap – bouwsteen 2:
zoek verschillende perspectieven
We raken er steeds meer van doordrongen dat aan een pandemie veel meer consequenties zitten dan alleen die op medisch vlak. Daarom is het ook goed om te zien dat de crisis en oplossingsrichtingen vanuit steeds meer perspectieven worden beschouwd.
> LEES OOK: Zo wordt u een veerkrachtige risicoleider
Gelukkig blijkt de Nederlandse samenleving behoorlijk veerkrachtig en denken mensen gevraagd en ongevraagd mee in creatieve oplossingen. Schooldirecteuren nemen bijvoorbeeld op eigen initiatief maatregelen voor kinderen die het thuis moeilijk hebben. Medische studenten passen op kinderen van zorgpersoneel. In Frankrijk, Italië en Groot-Brittannië maken grote modemerken zoals Gucci en Versace tegenwoordig mondkapjes. Wat komen er plotseling veel creatieve initiatieven los vanuit soms zeer onverwachte hoek!
> TIP 2
Deze tip is bedoeld voor iedereen die door deze crisis wordt geraakt en vanuit verschillende perspectieven het probleem en natuurlijk ook de oplossingsrichtingen wil benaderen. Blijf niet navelstaren! Bedenk hoe u hulpbronnen kunt aanspreken. Maak bijvoorbeeld gebruik van uw netwerk om tot verschillende oplossingsrichtingen te komen. Een berichtje over de WhatsApp of in een LinkedIn-groep over – ik noem maar iets – gratis webinars of ‘hoe succesvol opstarten na de intelligente lock down?’ levert gegarandeerd een zee van ideeën en suggesties op die u verder kunnen helpen.
Veerkrachtig leiderschap – bouwsteen 3:
denk in scenario’s en vergeet niet de details
In tijden van grote onzekerheid is het enorm belangrijk om verschillende oplossingsrichtingen uit te werken. Voor als het meevalt, maar ook voor het geval dat de crisis nog maanden, zo niet jaren gaat aanhouden. Dat is niet makkelijk, want ook de details zijn belangrijk. We zagen er de afgelopen tijd al een paar langskomen: hebben we voldoende, brillen, mondkapjes, vloeistof om te testen, ook als we nog weken door moeten?
> LEES OOK: Risicodenken met een duidelijk scenario
> TIP 3
Maak serieus werk van scenariodenken. Wat zijn de risico’s? Wat zijn de onzekerheden? Waar komt u straks in tijdsnood en waar valt tijd te winnen (bouwsteen 1)? Welke kansen ziet u? Welke mitigerende maatregelen kunt u nemen om schade te beperken? Wie of wat heeft u hierbij nodig (bouwsteen 2) Hoe gaat u monitoren of uw plan werkt? Enzovoort.
Werk ten minste drie opties uit. Zodat u niet klem komt te zitten als dat ene geniale plan toch niet blijkt te werken. Houd verder een ruime tijdsspanne voor ogen (bijvoorbeeld twee jaar).
Veerkrachtig leiderschap – bouwsteen 4:
De advocaat van de duivel
Dit zijn tijden van grote onzekerheid en telkens veranderende inzichten. Daarin staat één ding als een paal boven water: u hebt mensen nodig met een totaal andere visie dan die van uzelf. Mensen die u scherp houden. Die gaten schieten in uw oplossingsrichtingen. Om die oplossingen nog beter te maken.
> LEES OOK: De winst van kritisch denken voor veilig werk
Het woord geven aan ‘tegendenkers’ is verre van makkelijk. Als u hier serieus mee aan het werk wilt, is het verstandig hierin te oefenen. Momenteel is het merkbaar dat we niet teveel kritische vragen durven te stellen bij het beleid. De minister-president slaagt er goed in (en dat is te prijzen!) om 17 miljoen Nederlanders te gidsen in deze moeilijke tijden: Together we stand!
Laten we hopen dat ons nationale crisisteam daarnaast dagelijks een ronde ‘tegendenken’ heeft ingesteld. Of beter nog: de tijd neemt (bouwsteen 1) om tegendenkers zoals hoogleraar zorgethiek Marian Verkerk, hoogleraar veiligheid Ira Helsloot of – waarom niet – econoom Kees de Kort uit te nodigen om met hen in gesprek te gaan.
> LEES OOK: Hoogleraar Ira Helsloot: ‘Corona is gewoon risico’
> TIP 4
Nodig kritische vrienden of collega’s (digitaal) uit om te testen hoe coronaproof u bent, of hoe uw bedrijf de komende maanden ‘zwaar weer gaat doorstaan. Moedig ze aan geen spaan heel te laten van uw uitgewerkte opties (bouwsteen 3), zodat u uiteindelijk sterker uit de strijd komt. Of beter nog: nodig mensen uit met u na te denken over hoe deze crisis om te buigen in een kans: “Never waste a good crisis”. Wedden dat hier verrassende en nuttige inzichten uit voortkomen?
Veerkrachtig leiderschap – bouwsteen 5:
monitoren
Veerkrachtig leiderschap houdt in dat u kijkt of uw maatregelen aanslaan en uw aannames nog kloppen. Of dat er misschien nieuwe informatie is op grond waarvan u uw strategie moet bijstellen of misschien wel helemaal over boord moet gooien. In maart 2020 zagen we wat dit betekende. Razendsnel werden in Nederland, maar ook in de landen om ons heen, maatregelen aangescherpt naar aanleiding van telkens nieuwe inzichten. In tijden van echte crises kunt u nu eenmaal niet een marsroute uitzetten en deze blindelings volgen!
> LEES OOK: Grip op keuzes door gezondheidsvaardigheden
Monitoren gaat echter niet alleen om het bekijken van wat er in de buitenwereld gebeurt. De blik moet ook naar binnen gekeerd zijn. Hoe gaat het met mijn team en met mijzelf?
> TIP 5
Doe de corona-check. Zeker in sectoren waar nu extra hard wordt gewerkt, is de kans dat mensen overbelast raken groot. Hoe zorgt u ervoor dat u scherp oog houdt voor de mentale en fysieke toestand van uw mensen? En vergeet ook vooral uzelf niet. Veerkrachtige leiders weten wanneer ze tijdelijk het stokje moeten overdragen of de lasten beter moeten verdelen. Hou niet alleen het kortetermijndoel in de gaten, maar bedenk dat iedereen ook na deze crisis vitaal door moet kunnen gaan.
Anne van Galen | oprichter ResilienceAcademy.nl, dit collectief van ervaren consultants coacht en traint bedrijven in veerkrachtig leiderschap.
