Corona: zo ziet de zorgplicht van de werkgever eruit

Dat het coronavirus een andere impact heeft dan de gewone seizoensgriep, is wel duidelijk. Dus kunnen we maar beter voorzorgsmaatregelen treffen. En 'we', dat zijn ook werkgevers. Hoe kunnen die hun personeel zo goed mogelijk beschermen? En wat mag wel en wat niet?

De niet-millennials onder ons kunnen het zich nog goed herinneren: de Mexicaanse griep van 2009-2010. Ook die kreeg erg veel media-aandacht, ook toen namen werkgevers de nodige voorzorgsmaatregelen. Kantoortuinen stonden vol met desinfecterende handgel en dozen met tissues. En schoonmakers besteedden extra aandacht aan deurknoppen, bureaubladen, en soms zelfs aan computermuizen. Hoe zit dat met het coronavirus?

De veel gehoorde adviezen

De aanbevelingen van toen gelden ook voor het coronavirus. Luister bijvoorbeeld naar het Amerikaanse Center for Disease Control and Prevention. Dat adviseert werkgevers om de werknemers goed voor te lichten. Die moeten bijvoorbeeld minstens 30 seconden hun handen wassen en die handen afdrogen met speciale droogdoekjes – die de werkgever dus moet leveren. Ook kan die werkgever maar beter zorgen voor desinfecterende doekjes zodat die werknemers alles kunnen schoonmaken dat door veel mensen wordt aangeraakt. Die deurklinken en computermuizen bijvoorbeeld, maar ook toetsenborden, lichtknopjes en afstandsbedieningen.

Daarnaast is het belangrijk dat werknemers zich houden aan drie belangrijke hygiënemaatregelen. Ze zijn terug te vinden op de site van het RIVM:

Was uw handen vaak met zeep.
Nies en hoest in uw elleboog.
Gebruik papieren zakdoekjes.

Als werkgever moet u hierop toezien, en dat is niet alles. Minstens net zo belangrijk is dat collega’s er elkaar op aanspreken.

Thuiswerken kun je niet afdwingen

Helaas, ook zeep, doekjes en sociale controle bieden geen waterdichte garantie. Uw werknemers kunnen het virus alsnog oplopen. Gemakkelijk vast te stellen is dat niet. De klachten lijken namelijk op die van een normale verkoudheid: hoesten en niezen. Daarom gaan de alarmbellen alleen rinkelen als de patiënt ook een bezoek heeft gebracht aan risicogebieden: China, Iran, Singapore, Zuid-Korea of Noord-Italië. In dat geval (én dat bezoek én die klachten) raadt het RIVM mensen aan om thuis te blijven.

LEES OOK: Zo zit ’t met thuiswerk en zorgplicht

Hierboven ging het om werknemers die ziek zijn. Maar hoe zit het met hun collega’s die bang zijn om te worden aangestoken? Hebben die het recht om thuis te werken? Niet zonder meer. Volgens de meeste juristen kun je thuiswerken niet afdwingen. Al sta je wel sterker als er al werknemers in je bedrijf besmet zijn, en als je zelf behoort tot een risicogroep, bijvoorbeeld omdat je lijdt aan zware astma.

Privacy en het inschatten van de coronakans

Een werkgever moet zijn personeel voorzien van een veilige en gezonde omgeving. Maar om die omgeving gezond te houden, krijgt zo’n werkgever niet altijd de vrije hand. Ja, als een medewerker hoestend en proestend op zijn werk verschijnt, kan hij die apart zetten of zelfs naar huis sturen. Maar zo’n werkgever weet ook: de meeste hoesters en proesters zijn gewoon verkouden. En dus zou het handig zijn om de coronakans wat scherper te kunnen inschatten.

En dat is lastig. Want een werkgever die dat probeert, loopt al snel op tegen privacyrestricties. Laten we beginnen met de simpelste oplossing: een koortsscan. Gewoon de temperatuur opnemen van iedere medewerker die het gebouw binnenkomt. Geen waterdichte oplossing natuurlijk, want koorts kan ook ontstaan door iets anders dan corona. Maar er is een belangrijker bezwaar: zo’n scan is in strijd met de wet.

LEES OOK: Zo moeten we privacy bij ziekte interpreteren

Wat als de werkgever het subtieler aanpakt? Als hij vraagt waar zijn werknemers op vakantie zijn geweest? Of belangstellend informeert hoe het gaat met hun gezondheid? Al dat soort vragen zijn toegestaan – maar werknemers zijn niet verplicht om erop te antwoorden. En als ze dat wel doen, stuit u als werkgever op een tweede restrictie: u mag dat antwoord niet vastleggen, want het is bij wet verboden om medische gegevens te verzamelen en te registreren.

De verantwoordelijkheid van de werknemer

Aan de andere kant, ook een werknemer heeft een verantwoordelijkheid. Wat bijvoorbeeld als die afreist naar een gebied waarvoor een negatief reisadvies geldt – tegen het advies van de werkgever in? Als zo’n werknemer ziek wordt en in quarantaine moet, staat zijn werkgever waarschijnlijk niet te trappelen om het loon door te betalen. Vaak zal hij aanvoeren dat de medewerker zijn ziekte opzettelijk heeft veroorzaakt. Of de rechter hierin mee zal gaan, zal afhangen van het specifieke geval.

In alle andere gevallen geldt zo’n loondoorbetalingsverplichting wel. Als een werknemer besmet is met het coronavirus, en in quarantaine moet, gelden de normale verplichtingen van de wet Poortwachter. Datzelfde geldt als iemand bijvoorbeeld vastzit in zijn vakantieland, en dus niet naar Nederland terug kan keren. Dit is immers overmacht: die werknemer is gebonden aan de bevelen van de overheid.

Toch is er voor bovengenoemde werkgevers een lichtpuntje. Als het coronavirus zorgt voor minstens 20% minder werk, kunnen ze bij het ministerie van SZW een vergunning aanvragen voor werktijdverkorting. De naam zegt het al: hiermee kunnen ze de werktijd van hun werknemers verkorten, minstens twee weken en maximaal 24 weken. In die periode ontvangen de betreffende werknemers een WW uitkering.

Mondmaskers beschermen nauwelijks tegen coronavirus

Tot slot: preventie is natuurlijk altijd goed, maar het is ook belangrijk om niet door te slaan. De afgelopen maanden zagen we een run op allerlei soorten mondmaskers, maar die bieden helaas nauwelijks bescherming. Om virussen tegen te houden, moet iemand gebruikmaken van een masker van beschermingscategorie FFP2 en FFP3. Die houden respectievelijk 95% en 99% van de virussen tegen – maar die bescherming komt met een prijs. Het ademhalen gaat zeer moeizaam, en dus houd je zo’n masker geen hele dag op.

>LEES OOK: Mondkapjes beschermen onvoldoende tegen coronavirus

Preventiemaatregelen: