Coronadreiging en het einde van de ontkenning

Weer met een frisse blik naar situaties op de werkvloer kijken? Ga dan mee op Safety Safari met survivalgidsen Jan Snijder en Jos Bus. Dit keer over de coronadreiging en het einde van de ontkenning.

Coronadreiging en het einde van de ontkenning

We reden samen terug van een klus, waar we net met een groep managers over risicoreductie hadden gesproken. Dat mocht toen nog, samenscholen. Op de radio hoorden we dat Noord-Italië op slot ging vanwege het coronavirus. We verbaasden ons over onze eigen gedachten van een tijdje geleden over de coronadreiging.

Een vreemd nieuw virus waarde met vernietigende kracht rond in China. Dat was erg ver weg, in een vreemd land. We namen er notie van, maar maakten ons er ook niet veel zorgen over, toen. Achteraf was dat natuurlijk uiterst naïef van ons en van de rest van de wereld.

> LEES OOK: Harvard-studie: elk kwartaal op slot tegen corona

Geen goed waarnemingssysteem voor bedreiging op afstand

Ongemerkt maken we als mens voortdurend allerlei waarnemings- en beoordelingsfouten. We zijn gewoon niet zulke goede risicodenkers. Omdat statistiek moeilijk is. Maar ook omdat ons brein zo niet in elkaar zit. Het lijkt wel of we als mens geen goed waarnemingssysteem hebben voor bedreigingen op afstand. Zodra iets in tijd, kilometers of relaties ver van ons verwijderd is, komen de signalen niet binnen.

> LEES OOK: Vertrouw de deskundigen, niet de statistiek

Die ochtend met de groep – toch weldenkende – managers viel dat ook weer op. We namen ze mee op Safety Safari door hun eigen bedrijf: we bespraken foto’s van risicovolle situaties. Wat opvallend was (maar tegelijkertijd altijd en overal voorkomt) is dat we onveilige situaties altijd risicovoller inschatten dan ongezonde situaties. Een foute wegafzetting werd massaal als meest risicovol gescoord. Blootstelling aan een gevaarlijke stof scoorde vrij laag.

> LEES OOK: Veilig werken met gevaarlijke stoffen in het kort

De zichtbare en tamelijke zekerheid van iets dat hier en nu mis kan gaan, doet dus blijkbaar meer alarmbellen rinkelen dan een op zich grotere, maar onzichtbare bedreiging waarvan het effect pas later in de toekomst merkbaar is.

Coronadreiging en het einde van de ontkenning

Intuïtief beoordelingssysteem heeft zichtbare prikkels nodig

Gedragspsycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman heeft veel onderzoek gedaan naar dit verschijnsel. We kunnen als mens op twee manieren tot een risico-oordeel komen, zo redeneert hij: intuïtief of analyserend. Het intuïtieve beoordelingssysteem is evolutionair ouder. Het werkt snel en automatisch en kost ons weinig energie. Het is ons zoogdier- en reptielenbrein. In een oogwenk is het oordeel geveld. Vluchten of aanvallen, voordat de leeuw je te grazen neemt. Dat systeem heeft directe zichtbare en voelbare prikkels nodig om aan te gaan.

De coronavirussen waren lang ver weg. En toen ze dichtbij waren, moesten virologen en andere medische experts alle zeilen bijzetten om het analytische hersensysteem van iedereen in te schakelen. Ze deelden hun grafieken, schema’s en kansberekeningen met de wereld van risico-leken. En dat is natuurlijk moeilijk. Het gebruik van de grijze massa kost veel energie en inspanning. En daar zijn we als mens zuinig op.

> LEES OOK: Zes denkfouten die wij nogal eens maken

Verlies-aversie speelt mee bij ontkenning coronadreiging

Los van die spaarstand is er nog iets wonderlijks, zo ontdekte Kahneman. In een van zijn experimenten gaf hij proefpersonen een geldbedrag en liet hen scoren hoe blij ze daar mee waren. Even later nam hij datzelfde bedrag weer af en liet ze opnieuw scoren. Wat bleek: het verlies voelt twee maal pijnlijker dan het plezier van het winnen. Hij noemde dit fenomeen ‘verlies-aversie’.

> LEES OOK: Coronacrisis: bekijk het vooral integraal

Bij de langdurige ontkenning van de coronadreiging speelt ditzelfde mechanisme een rol, zo filosofeerden wij in de auto. Als we onder ogen zien dat we massaal ziek worden, verliezen we namelijk ons zorgeloze bestaan, voorspoed, gezondheid, geluk en nog veel meer. Helaas viel het virus uiteindelijk niet te ontkennen.

Jan Snijder | survivalgids, veiligheidskundige en arbeidshygiënist. Meer weten? Kijk op SafetySafari.nl.

> Gaat u binnenkort weer mee naar de volgende klus? Geef u op voor onze nieuwsbrief!

Een toegankelijke werkplek, hoe zit dat bij jou?

Een toegankelijke werkplek, hoe zit dat bij jou?

Stel, er komt voor het eerst iemand met een beperking in het bedrijf werken. Hoeveel moet er dan voor gebeuren om diegene een toegankelijke werkplek...

Vakblad Arbo nummer 3 (2024) verschenen

Vakblad Arbo nummer 3 (2024) verschenen

Het derde magazine van 2024 van Vakblad Arbo is verschenen. Dit oktober-nummer staat vol interessante onderwerpen. Lees hier de digitale versie.

AI en robotisering in de zorg: kansen en risico's volgens EU-OSHA

AI en robotisering in de zorg: kansen en risico's volgens EU-OSHA

AI en robotisering in de zorg bieden kansen voor de veiligheid en gezondheid van medewerkers. Maar de nieuwe technologie brengt ook nieuwe risico's...

Vakblad Arbo 2024 #3

Het thema van Vakblad Arbo nummer 3 van 2024 is de gezonde werkplek.

Van V&G-plan naar V&G-proces in de bouwketen

Van V&G-plan naar V&G-proces in de bouwketen

Van V&G-plannen 'in elkaar flansen' tot onduidelijke coördinatierollen. De bouw worstelt met veiligheidseisen. Maak niet alleen een V&G-plan maar een...

Handig overzicht: zitten

Handig overzicht: zitten

Zitten, het lijkt zo onschuldig. Maar niets is minder waar. Te veel en te lang zitten is slecht voor de gezondheid. Dit moet je erover weten om...

Bekneld tussen winkelwagens op een rolbaan

Bekneld tussen winkelwagens op een rolbaan

Een supermarkt krijgt een boete nadat een minderjarige werkneemster gewond raakt bij het verplaatsen van winkelwagens. Is de boete van de...

Long covid, dan ben je nog niet jarig

Long covid, dan ben je nog niet jarig

Covid doet weer de ronde deze zomer… ook in de rechtbanken. Recentelijk wees de rechtbank Oost-Brabant in een long covid-zaak een tussenvonnis dat...