“Ze desinfecteren boodschappenkarretjes om het risico van besmetting door het coronavirus te verminderen. Zo moeten arbodeskundigen nadenken over hoe zij binnen hun bedrijf maatregelen kunnen nemen om snel, maar veilig, weer aan de slag te gaan.”
Corona is nieuw, maar naar verhouding kleiner risico
Volgens Helsloot horen arbodeskudigen het coronavirus te beschouwen als een gewoon risico. Net als bij elk ander risico zouden zij moeten bekijken welke passende beheersmaatregelen nodig zijn. ”Arbodeskundigen denken normaal gesproken na over hoe mensen veilig kunnen werken met een kettingzaag of gevaarlijke stoffen. Nu hebben we in zekere zin een nieuw, maar naar verhouding veel kleiner, risico en lijkt er in de bedrijven paniek te ontstaan. Maar je moet gewoon goed nadenken over hoe je met dit risico kunt omgaan.”
> LEES OOK: Risicomanagers, maak plaats voor de risicoleiders
Helsloot: ‘In nieuwe paniek vergeten we normale sterfte’
Volgens Helsloot loopt het merendeel van de mensen weinig risico op een corona-besmetting. Hij zegt meer gedifferentieerd arbobeleid te verwachten dat in bedrijven snel wordt uitgerold. ”De effecten van corona zijn voor de meeste mensen, buiten de risicogroepen, eigenlijk nul. In termen van effecten hebben we geen enkele aanleiding om aan te nemen dat het erger is dan een zware griep. En als het al erger zou zijn, moet je als arbodeskundige zorgen dat je met dat risico omgaat. Maar het risico is kleiner dan veel andere risico’s.”
> TIP: DOWNLOAD de whitepaper Corona, alles wat u moet weten
Zonder de ernst teniet te doen en het verdriet om overledenen te miskennen, vindt Helsloot dat in ‘de nieuwe paniek’ de normale sterfte wordt vergeten. Elk jaar sterven volgens hem 150 duizend mensen, van wie 130 duizend 65-pussers. In 2018 waren het er 3000 meer dan in 2017. “Er kraaide geen haan naar”, schreef de hoogleraar eind maart in een opiniebijdrage in De Volkskrant. “Hoezeer ook elk overlijden een menselijk drama is, de aandacht voor corona heeft nu alle kenmerken van een hype. We zijn bevangen door paniek.”
Te weinig nagedacht over negatieve effecten veiligheidsbeleid
Helsloot vindt de ‘intelligente lockdown’ op nationaal niveau voor Nederland dan ook veel te ingrijpend. “Het stoort mij het meest dat wij geen goede afwegingen maken. We voeren veel veiligheidsbeleid zonder dat we hebben nagedacht over de negatieve effecten van dat aanvullende veiligheidsbeleid.”
Zo kost het verminderen van de reguliere zorg en de economische recessie volgens Helsloot honderdduizenden gezonde levensjaren. “We berokkenen onszelf nu ontzettend veel schade. We weten dat we meer gezonde levensjaren gaan verliezen door onze reactie dan door de ziekte zelf. Dat is een politieke afweging, maar dat zouden we normaal niet doen.”
> LEES OOK: Meer geld maakt niet per se veiliger
Geen discussie meer, de reguliere zorg ligt echt plat
Volgens Helsloot gaan die gezonde levensjaren nu verloren door het uitstellen van medische afspraken en operaties als gevolg van vermindering van de reguliere zorg. ‘De reguliere zorg ligt plat. Daar is op dit moment echt geen discussie meer over. Er is niemand meer die nog volhoudt dat de reguliere zorg er niet onder lijdt. Je hoort van oncologen, cardiologen, gz-artsen dat het echt plat ligt.”
Ook krijgen mensen volgens Helsloot een lagere levensstandaard door de recessie en toenemende werkloosheid. Daardoor daalt ook de gezondheidsverwachting. Mensen met een lagere sociaaleconomische status leven gemiddeld al zes jaar korter dan mensen met een hogere sociaaleconomische status, blijkt uit onderzoek.
Steunpakket kost 8 miljoen per gewonnen levensjaar
Om de eerste nood te lenigen, toverde het kabinet tegelijk met het afkondigen van de lockdown een steunpakket van 85 miljard euro uit de hoge hoed. Dat is volgens hoogleraar Helsloot 8 miljoen euro per gewonnen levensjaar: honderd keer meer dan de gebruikelijke norm van 80 duizend euro per levensjaar. Hij rekent daarbij met de Quality-adjusted life year-benadering, waarbij QALY staat voor één jaar in goede gezondheid en de verwachting dat het sterftepercentage hoogstens 0,1 procent zal zijn.
> LEES OOK: Pakket nieuwe maatregelen voor banen en economie
Canoy en Pomp: ‘Qaly-berekening niet relevant bij pandemie’
De rekensom van Helsloot wordt in de Volkskrant betwist door zorgeconoom Marcel Canoy van de Erasmus Universiteit en adviseur gezondheidseconomie Marc Pomp. Volgens dit tweetal doen Qaly-berekeningen er niet toe bij een pandemie. Bovendien gaan de 85 miljard euro niet naar de zorg, maar wordt het geld besteed om middenstanders te compenseren en andere gevolgen van de lockdown te verminderen.
Helsloot: ‘Slaat nergens op, steun is nodig door gekozen beleid’
Volgens Helsloot slaat die kritiek de plank mis. “Die kritiek slaat nergens op. We kiezen toch voor dit beleid? Die ondernemers moeten we ondersteunen omdat we dit beleid uitvoeren. Anders zouden ze failliet gaan en zouden de kosten nog veel hoger zijn. Alles wat we nu uitgeven doen we vanwege corona. Toch niet voor iets anders? We hebben beleid afgekondigd en dat beleid berokkent enorme schade. Om de schade voor een deel op te heffen, zetten we nu 85 miljard euro in.”
Tijd voor bredere en integrale afwegingen in coronacrisis
Het is nodig om in de coronacrisis bredere, integrale afwegingen te maken, vindt Helsloot. “Op dit moment is het vooral een afweging van infectieziektedeskundigen. Die hebben verstand van infectieziekten, maar zijn niet toegerust om de bredere afweging te maken. Het wordt tijd om met een kosten-batenanalyse preciezer en gedifferentieerder te kijken en niet meer uit te gaan van nul risico door het coronavirus.”
> LEES OOK: Coronacrisis: bekijk het vooral integraal
De arbodeskundigen moeten binnen bedrijven ruimte pakken om te adviseren, vindt de hoogleraar. Dat gaat lastig als een bedrijf op last van de overheid is gesloten. “In dat geval ligt het anders”, reageert Helsloot. “Maar heel veel bedrijven hoeven helemaal niet te sluiten. Die hebben behoefte aan arbodeskundigen die hen helpen om risico’s goed in te schatten en daarop goed beleid te voeren. De ellende is begonnen toen scholen en leraren druk uitoefenden om de scholen te sluiten omdat het niet veilig zou zijn. Arbodeskundigen hadden moeten zorgen dat ze de onterechte paniek op scholen hadden beheerst door goed aanvullend arbobeleid”, aldus Helsloot.
Kijken hoeveel we willen uitgeven aan corona als risico
Nu de economische lockdown langer dreigt te gaan duren, ziet de hoogleraar langzaam een verschuiving optreden in de discussie over de maatregelen. “We gaan kijken wat we acceptabel vinden volgens normale standaarden en hoeveel we willen uitgeven aan het risico. Deze discussie komt gelukkig steeds meer op tafel. Want de bredere afweging moet worden gemaakt. Dat lijkt me wel duidelijk.”
tekst | Walter Baardemans
