Het nieuwe certificatieschema voor kerndeskundigen wordt verwacht in de loop van 2022. Veiligheidskundigen, A&O’ers en arbeidshygiënisten krijgen daarmee één gezamenlijk certificatieschema. De bedrijfsartsen hebben hun eigen BIG-registratie. Dat nieuwe schema was nodig, vond het ministerie van SZW. Want er waren veel vragen in het veld over de kwaliteit van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E).
Vakkennis toetsen in plaats van taak
Arbeidshygiënisten houden zich preventief bezig met de gezondheid van werknemers. Zij behoren tot de kerndeskundigen die volgens de wet de RI&E mogen beoordelen en erover mogen adviseren. “Heel praktisch betekent het nieuwe certificatieschema voor arbeidshygiënisten dat de mensen die nu gecertificeerd zijn straks onder een ander certificaat gaan vallen. Zij moeten opnieuw gecertificeerd worden.
Het oude systeem toetste vakkennis, het nieuwe systeem toetst een taak”
Certificering betekent ook niet langer een brede vaktoetsing, maar gaat over de toetsing van en advisering over de RI&E”, zegt Rimke Kerkhoff. Zij is arbeidshygiënist en veiligheidskundige bij een arbodienstverlener en secretaris van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne. “Het oude systeem toetste vakkennis, het nieuwe systeem toetst een taak. Dat is een wezenlijk verschil”, vult Theo-Jan Heesen aan. Hij is arbeidshygiënist en zelfstandig adviseur op het gebied van veilig en gezond werken, en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA).
Arbeidshygiënisten doen veel meer
Het nieuwe certificatieschema stuit vooralsnog wel op weerstand onder de ca. 530 leden van de NVvA. Mensen kijken de kat uit de boom, weet Kerkhoff: “Onze beroepsgroep wordt als kerndiscipline in de wet genoemd. Ineens gaat het in het certificatieschema alleen over de RI&E, als zijnde de enige wettelijke taak. Als je goed gaat spitten, klopt dat wel. Maar arbeidshygiënisten doen veel méér dan alleen de RI&E. Dus het nieuwe schema voelt voor velen als een versmalling van ons vakgebied.”
Heesen: “Het nieuwe schema is in de praktijk geen versmalling van het vakgebied, want het is niet zo dat arbeidshygiënisten alleen nog RI&E’s mogen toetsen. We houden ons ook bezig met onderzoeken en metingen op de werkplek, analyseren, concluderen, adviseren en strategieën, en dat blijft zo.”
Vakkennnis leden borgen
Het is de NVvA bekend dat de beroepsgroep van veiligheidskundigen bijvoorbeeld zelf een systeem van registratie hanteert náást het nieuwe wettelijke schema. Dit systeem registreert de competenties van professionals. “Wij kijken binnen ons bestuur op dit moment hoe wij de vakkennis van onze leden kunnen borgen en het ‘gat’ kunnen vullen dat ontstaat door het wegvallen van het oude certificaat en de komst van het nieuwe”, zegt Kerkhoff. “Ik durf op dit moment nog niet te zeggen hoe wij dat gaan doen.
Niet over één nacht ijs
We zijn heel benieuwd hoe onze collega-arbeidshygiënisten er zelf over denken, dus er komt in elk geval een enquête vanuit de vakvereniging. Waar liggen de behoeften van mensen op dat vlak?” Daarbij gaat de NVvA niet over één nacht ijs. “We kijken wat andere vakverenigingen voor systeem hebben om vakkennis op peil te houden, niet alleen de veiligheidskundigen maar bijvoorbeeld ook de toxicologen. Ook kijken we hoe buitenlandse vakverenigingen het aanpakken, binnen en buiten Europa. En als we de mogelijkheden op een rij hebben, gaan we in gesprek met het ministerie en opleiders.”
De beroepsgroep vergrijst, terwijl de aanwas kwantitatief en kwalitatief te laag is”
“In het verlengde hiervan speelt dat de opleidingsstructuur voor arbeidshygiënisten niet meer zo goed is als pakweg tien jaar geleden. Dat is een grote zorg voor ons”, vult Heesen aan. “Daarnaast vergrijzen we als beroepsgroep, terwijl de aanwas kwantitatief en kwalitatief te laag is. Het oude certificatieschema was nog een soort waarborg van kwaliteit.”
Multidisciplinair samenwerken stimuleren
Toch ziet Heesen wel het nut in van het nieuwe certificatieschema. “Het schema heeft als doel een bijdrage te leveren aan het verhogen van de kwaliteit van de RI&E. Er komt meer duidelijkheid over waar de RI&E aan moet voldoen, en over de grenzen van de afzonderlijke disciplines. Elke arbo-adviseur in het land zal dat onderschrijven: de kwaliteit moet gewoon omhoog.
Als arbeidshygiënist mag je geen vergaande uitspraken meer doen over veiligheidskunde”
Daarnaast draagt het nieuwe schema bij aan de transparantie richting opdrachtgevers. Als arbeidshygiënist mag je geen vergaande uitspraken meer doen over veiligheidskunde, dus je kunt RI&E’s niet meer in de breedte toetsen. Daar heb je je collega-kerndeskundigen voor nodig.” Kerkhoff: “In mijn werk bij de arbodienst ben ik niet anders gewend. Onze hoop is dat het certificatieschema álle kerndeskundigen stimuleert om multidisciplinair samen te werken. Dat is eigenlijk zoals het van oudsher ook ging. Eind jaren 90 zat er achter de RI&E een blad waar alle kerndeskundigen hun handtekening op moesten zetten. Dat is later losgelaten, alleen binnen de arbodiensten gebeurt dat min of meer nog.
Aan verwarring over wat er wel en niet in moet, en wie er moet tekenen, komt nu een einde. Dus dat is positief.” Wel vindt Kerkhoff dat straks geëvalueerd moet worden of het nieuwe certificatieschema ook inderdaad werkt. “Dat moet blijken uit de praktijk.”
Nieuwe certificatieschema: geen hemel op aarde
Het nieuwe certificatieschema brengt niet de hemel op aarde, weten beide bestuursleden van de NVvA. In sectoren waar een branche-RI&E geldt zijn bedrijven tot 25 medewerkers vrijgesteld van RI&E-toetsing, zegt Heesen. “Een substantieel deel van de Nederlanders werkt in zo’n bedrijf; als kerndeskundige komen we daar helemaal niet in beeld. Dat is een disclaimer voor het nieuwe schema.”
De bedrijfsarts krijgt een soort carte blanche”
Kerkhoff: “Ook een kanttekening kun je maken bij het feit dat de bedrijfsarts niet onder het nieuwe schema valt. Hij mag sowieso de RI&E in z’n geheel toetsen, waarbij hij zich niet hoeft te houden aan zijn deelgebied. Hij krijgt een soort carte blanche. Dat de rol van de bedrijfsarts in het schema niet is benoemd, vind ik een manco. Zijn betrokkenheid is niet geborgd.”
Ook de verdiepende RI&E’s komen in het nieuwe schema niet aan de orde, merkt Kerkhoff op. “Hoe die binnen dit systeem geborgd zijn, is ook onduidelijk.”
Het nieuwe certificatieschema zet leden op scherp
Wat de kansen en kanttekeningen ook zijn, het nieuwe certificatieschema zet de leden van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne op scherp. “We moeten niet alleen aan de slag met het schema, maar ook bedenken of we naast het schema zelf iets willen gaan doen met het toetsen van competenties en vakprofessionaliteit”, zegt Kerkhoff.
Opleidingsinfrastructuur moet beter
“Daarnaast is voor ons een uitdaging dat er genoeg arbeidshygiënisten van de opleidingen af komen, die ook thuis zijn in diepgaande onderwerpen als toxicologie en epidemiologie.” Heesen benadrukt nogmaals: “De opleidingsinfrastructuur in Nederland moet beter, dat is wel duidelijk geworden. Als vakvereniging hebben we daar iets in te doen richting de academische wereld en post-hbo’s. Dat dit nu zichtbaar is, is op zichzelf positief. Het dwingt ons tot stappen zetten.”
Meer weten over het nieuwe certificatieschema?
- Het nieuwe certificatieschema kerndeskundigen is bijna klaar
- “A&O’ers worden de registeraccountants van arbo-land”
- Bedrijfsartsen, maak tijd voor de RI&E!
tekst | Lydia Lijkendijk
