Experts verwachten een vloedgolf aan tinnituspatiënten door blootstelling aan te hard geluid bij het uitgaan. Er zijn Kamervragen gesteld over wettelijke maatregelen om de kans op gehoorschade te beperken.
De Gezondheidsraad is inmiddels met een advies gekomen. De raad volgt hierin het advies van de Wereldgezondheidsorganisatie om het maximale geluidsniveau voor versterkte muziek te verlagen van 103 naar 100 decibel. Dit klinkt als een geringe afname, maar een toename van 3 decibel betekent een verdubbeling van het geluid. Gehoorschade kan echter ook ontstaan door lawaai op het werk.
Lawaai op het werk, een groot probleem
Uit FNV-onderzoek naar veilig en gezond werken in Nederland blijkt dat zo’n 2 miljoen werknemers last hebben van lawaai op het werk. Dit sluit aan bij een van de grootste jaarlijkse onderzoeken naar arbeidsomstandigheden. Daarin geeft bijna 23 procent van de werknemers aan dat er zoveel lawaai is op de werkplek dat zij hard moeten praten om verstaanbaar te zijn.1
De meeste mensen denken bij schadelijk lawaai op het werk al snel aan de bouw of industrie. Maar het risico op gehoorschade komt in veel meer sectoren voor. Denk bijvoorbeeld aan de kinderopvang, zwembaden en de horeca.
Wanneer is sprake van lawaai op het werk?
De eerste aanwijzing voor te veel lawaai op de werkplek is dat mensen geen gesprek zonder stemverheffing kunnen voeren op ongeveer één meter afstand van elkaar. In dat geval is er waarschijnlijk sprake van een geluidsniveau van 80 decibel of meer. De werkgever moet dan bij langdurige blootstelling maatregelen treffen.
Deze vuistregel wordt ook gehanteerd door de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA), die toezicht houdt op de wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden.
Vormen van gehoorschade en de gevolgen
Door blootstelling aan te veel lawaai op het werk kan gehoorschade ontstaan. Dit gaat vaak geleidelijk, waardoor mensen er pas achter komen als de schade er al is. De meest voorkomende vormen van gehoorschade zijn gehoorverlies, tinnitus (een piep in het oor) en hyperacusis (overgevoeligheid voor geluid).
Daarnaast kan sprake zijn van bijvoorbeeld slaapproblemen, concentratieproblemen en psychosociale problemen. Tinnitus komt voor bij 10 tot 20 procent van de volwassenen.2 De gevolgen van gehoorschade kunnen erg ingrijpend zijn, zowel voor degenen die het hebben als voor hun familie en sociale omgeving.
Risico op schadelijk lawaai moet in de RI&E
Werkgevers zijn verplicht om alle arbeidsrisico’s in kaart te brengen in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Dit geldt dus ook voor lawaai op het werk. Vormt lawaai een risico, dan moet de werkgever dit verder beoordelen. Ook moet hij bepalen waar en in welke mate werknemers blootgesteld kunnen worden aan schadelijk lawaai. In het plan van aanpak neemt hij vervolgens maatregelen op die moeten voorkomen dat werknemers gehoorschade oplopen.
Elke werkgever in Nederland is verplicht om een RI&E te hebben. Helaas heeft slechts 30 procent van de Nederlandse bedrijven een RI&E waarin daadwerkelijk alle belangrijke risico’s zijn geïnventariseerd.3
Ziek worden van werk voorkomen met PAGO
De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) stelt daarnaast nog een eis aan de werkgever. Die is namelijk verplicht om werknemers periodiek in de gelegenheid te stellen een onderzoek te ondergaan gericht op de risico’s van het werk. Dit noemen we een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek, oftewel PAGO. Dit onderzoek beoogt zoveel mogelijk te voorkomen dat mensen ziek worden van hun werk.
Tijdens het PAGO wordt de gezondheid van werknemers in kaart gebracht met een vragenlijst, een gesprek en een onderzoek via de bedrijfsarts. Daarbij is extra aandacht voor de specifieke gezondheidsrisico’s die bepaalde beroepen met zich meebrengen.
Een PAGO aanbieden bij lawaai op het werk
De inhoud van het PAGO wordt vastgesteld aan de hand van de RI&E. Bij een dagelijkse blootstelling aan lawaai op het werk van meer dan 80 decibel moet de werkgever werknemers een PAGO aanbieden. Een werknemer is niet verplicht om een PAGO te ondergaan. Maar verstandig is het wel, omdat gehoorschade vaak heel geleidelijk ontstaat. Door er tijdig achter te komen zijn ook tijdig maatregelen mogelijk.
Werkgevers bieden overigens lang niet altijd een PAGO aan. Uit FNV-onderzoek blijkt dat zo’n 2 op de 3 werknemers geen PAGO krijgt aangeboden waar dat wel zou moeten. Dit sluit aan bij de constatering van de Arbeidsinspectie dat slechts 33 procent van de contracten tussen werkgever en arbodienst afspraken bevatten over het PAGO.4
Beroepsziekten en gehoorschade door werk
Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening die overwegend door het werk is ontstaan. Een bedrijfsarts stelt vast of er sprake is van een beroepsziekte. Bedrijfsartsen zijn verplicht om beroepsziekten te melden aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). Maar helaas gebeurt dit veel te weinig.
In 2021 zijn er 104 meldingen binnengekomen bij het NCvB over zogeheten beroepsgebonden gehoorschade. Dit gaat dan met name over gehoorverlies en tinnitus door lawaai op het werk. Het is onwaarschijnlijk dat deze aantallen overeenkomen met de werkelijkheid. Want er wordt te weinig gedaan aan actieve opsporing van gehoorschade door middel van een PAGO.5
Voorlichting en toegang tot deskundigen
De werkgever moet doeltreffende voorlichting geven over schadelijk lawaai en de maatregelen om het risico op gehoorschade te minimaliseren. Werknemers zijn op hun beurt verplicht om deze maatregelen op te volgen. Zij moeten gehoorbescherming dragen bij een dagelijkse blootstelling van meer dan 85 decibel.
Hebben werknemers toch nog vragen of zorgen over schadelijk lawaai, dan kunnen zij terecht bij verschillende deskundigen binnen het bedrijf. Zoals de preventiemedewerker, de bedrijfsarts, de arbodienst of de arbeidshygiënist.
Arbeidshygiënisten zijn een van de vier kerndeskundigen die genoemd staan in de Arbowet. Zij houden zich bezig met factoren die op langere termijn gezondheidsschade kunnen opleveren, zoals gevaarlijke stoffen en lawaai. Bovendien kunnen zij metingen doen op de werkplek en het geluidsniveau nauwkeurig bepalen.
Hoe werknemers terecht kunnen bij deze deskundigen, moet beschreven staan in de RI&E.
Ook de werkgever moet aandacht schenken aan de toegang van werknemers tot deze deskundigen. Dat doet hij tijdens de verplichte voorlichting over de risico’s van het werk.
Denk aan bijzonder gevoelige risicogroepen
Zoals gezegd moet een werkgever bij het uitvoeren van de RI&E ingaan op de risico’s van schadelijk lawaai, als dit een risico vormt binnen het bedrijf. Daarbij is het belangrijk dat hij extra rekening houdt met de mogelijke gevolgen voor de gezondheid en veiligheid van ‘bijzonder gevoelige risicogroepen’. Dit zijn bijvoorbeeld werknemers die last hebben van tinnitus of overgevoeligheid voor geluid door eerder opgelopen gehoorschade. De bedrijfsarts en andere deskundigen kunnen de werkgever hierbij helpen.
Het mooist zou natuurlijk zijn als er helemaal geen vloedgolf aan tinnituspatiënten komt. Maar het is wel iets waar werkgevers rekening mee moeten houden. Want gehoorschade heeft ingrijpende gevolgen voor werknemers en hun omgeving. Sommigen van hen zijn door de klachten die zij ervaren niet meer in staat om hun werk te doen. Dat maakt het belang groot om het werk zo te organiseren dat mensen met gehoorschade aan het werk kunnen blijven.
Meer weten? Voor vragen over schadelijk lawaai en je rechten en plichten als werknemer kun je terecht bij het FNV-Arbo-adviespunt. De FNV Decibelmeter geeft een indicatie van het lawaai op de werkplek.
Tekst | Khalid Azougagh, beleidsadviseur veilig en gezond werken bij de FNV
Noten
- Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (TNO/CBS), 2021
- Richtlijn slechthorendheid en tinnitus, NVAB, 2020, p. 9
- Ministerie van SZW, Arbo in bedrijf 2018, p. 8
- Ministerie van SZW, Tabellenboek Arbo in bedrijf 2018, p. 20.
- Beroepsziekten in cijfers 2022, NCvB, juni 2022, p. 76
- Schipholonderzoek: ‘De helft van onze ouderen heeft klachten’, www.nos.nl, 6 september 2022
