Of het nou gaat om mondmaskers, helmen, handschoenen of beschermende kleding: het inkopen van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen blijft lastig, blijkt steeds weer. Dat geldt zelfs voor de overheid. Dit voorjaar haalde het ministerie van Volksgezondheid een grote partij mondmaskers terug uit ziekenhuizen. Van de 1,3 miljoen in China geproduceerde en ingekochte FFP2 maskers bleek bijna de helft, 600.000 stuks, zorgverleners onvoldoende te beschermen tegen Covid-19. En dan hebben overheid en grote bedrijven nog arbodeskundigheid in huis; kleinere MKB-bedrijven hebben die luxe vaak niet. Dus … word PBMwijzer!
> LEES OOK: Wanneer is welk mondmasker geschikt?
Nieuwe PBMwijzer maakt bedrijven wegwijs in PBM
Om bedrijven wegwijs te maken in de lastige wereld van PBM, verscheen deze zomer de ‘PBMwijzer – Goed beschermd aan het werk’. Het is een nieuw handboek voor het creëren van veilige arbeidsomstandigheden, in het bijzonder selectie, aanschaf en onderhoud van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM).
“De nieuwe PBMwijzer vervangt de dikke PBMgids”, zegt Hoger Veiligheidskundige Jos Putman, PBM-specialist en een van de auteurs van de PBMwijzer en redactielid van de PBMgids. “De PBMgids is in 20 jaar uitgedijd tot meer dan 800 pagina’s met veel inhoudelijke informatie. Het is een soort bijbel op PBM-gebied. Maar alleen de superspecialist komt daar eigenlijk nog doorheen. Er was behoefte aan een toegankelijker en praktischer boek met achtergrondinformatie, naast de al bestaande PBMwijzer online. De nieuwe PBMwijzer is weliswaar gebaseerd op de PBMgids, maar is toegankelijker en overzichtelijker.”
Keuze juiste artikel afhankelijk van veel verschillende factoren
Het kiezen van een helm of schoen om je te beschermen tegen risico’s in het werk, lijkt simpel. “Bij veiligheidsschoenen is het ook niet al te moeilijk”, zegt Putman. “Maar bij bijvoorbeeld beschermende kleding, adembescherming en handschoenen is er enorm veel keuze in soorten producten. De keuze voor het juiste artikel is afhankelijk van een heleboel verschillende factoren. Er kunnen wel twintig tot dertig factoren een rol spelen op basis waarvan je de keuze voor het juiste persoonlijke beschermingsmiddel moet bepalen.”
Keuze PBM vanuit RI&E en arbeidshygiënische strategie
Er was behoefte aan een praktisch en toegankelijk boek met achtergrondinfo”
Alles begint met de gevaren en risico’s in de risico-inventarisatie. De keuze voor persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) dient in eerste instantie plaats te vinden vanuit de risico-inventarisatie en evaluatie en op basis van de arbeidshygiënische strategie. Daarbij is de toepassing van PBM de laatste stap in alle te nemen beheersmaatregelen om veilig en gezond te kunnen werken.
> LEES OOK: Het wat & hoe van PBM
Wulf van den Eshof, veiligheidskundige en mede-auteur van de nieuwe PBMwijzer: “Bij de keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen heb je te maken met ingewikkelde wet- en regelgeving. Producten moeten voor verschillende toepassingen voldoen aan de verschillende normen. Naast de productspecificaties dien je ook rekening te houden met omgevingsfactoren: werkt iemand in een besloten ruimte, binnen in een grote hal of buiten? En je moet kijken naar de persoonlijke eigenschappen van de eindgebruiker. Wat is de leeftijd van de gebruiker, is iemand brildragend, zijn er gezondheidsklachten? Het heten niet voor niets persoonlijke beschermingsmiddelen.”
PBM moet doelmatig zijn, maar ook comfort bieden
Putman: “Een PBM moet doelmatig zijn: als je iets kiest, wil je zeker weten dat een product aan de eisen voldoet en dat iemand goed beschermd is. Tegelijk moet een PBM voor de gebruiker voldoende draagcomfort bieden. Al die factoren bij elkaar maken de keuze gewoon erg lastig. Als je niet veel kennis hebt over PBM, heb je vaak een deskundige nodig om daarin te adviseren.”
Zicht op welke producten überhaupt in aanmerking komen
Belangrijk is om zicht te hebben op welke producten überhaupt in aanmerking komen voor de risico’s waar een werknemer aan blootgesteld is. En aan welke eisen die in dat geval moeten voldoen. Putman: “Alleen voor adembescherming zijn er al zeventig normen. Het is een specialistisch gebied en het is ingewikkeld om daarin de juiste keuzes te maken.
> LEES OOK: Adembescherming inkopen? Hier moet u op letten
Groot probleem is dat de normen niet gratis beschikbaar zijn. Tijdens de coronacrisis heeft de Europese Commissie de normen nu wel gratis beschikbaar gesteld, maar in andere gevallen moet je er fors voor betalen. Een norm kost gemiddeld 50 tot 60 euro. Je kunt normen in de bibliotheek van het Normalisatie-instituut NEN inzien, maar dat is natuurlijk omslachtig. Grote multinationals hebben vaak een abonnement op de normen. Kleinere bedrijven gaan dat niet doen.”
Preventiemedewerker en arbocoördinator zijn aanspreekpunt
De preventie-medewerker moet de juiste arbodeskundigheid weten in te schakelen”
Het komt er dus veelal op aan om de juiste deskundigheid te mobiliseren, lijkt het. Volgens Putman zijn de preventiemedewerker en arbocoördinator het eerste aanspreekpunt voor de werknemer. Zij kunnen vervolgens als intermediair fungeren tussen werknemer en arbodeskundige, stelt hij.
Putman: “De preventiemedewerker of arbocoördinator moet bij langdurig gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen de juiste arbodeskundigheid weten in te schakelen. Het kan zijn dat een arbeidshygiënist mee moet kijken, maar soms ook de bedrijfsarts. Als iemand langdurig adembescherming moet dragen, wil je weten of iemand dat met zijn leeftijd en gezondheid aankan.” Van den Eshof: “Ook een betrouwbare leverancier heeft specialisme in huis. Je wilt een leverancier die als deskundige kan meedenken, die weet welke producten er zijn en welke normen gelden.”
> LEES OOK: Wat doet de preventiemedewerker?
Goedkoop vaak duurkoop door toename van ziekteverzuim
Het gaat mis als inkopers van een bedrijf het voortouw nemen. Dat gebeurt volgens Putman nog steeds bij grote en kleine bedrijven. “De inkoper heeft vaak de opdracht om zo goedkoop mogelijk in te kopen. Die kiest de goedkoopste producten die aan de eisen voldoen. Maar dat is veelal niet het meest comfortabele product. Soms blijkt goedkoop na een half jaar duurkoop, omdat de kwaliteit toch minder is.”
Zo kocht een magazijnbeheerder ‘voordelige’ schoenen voor zijn werknemers, maar werknemers vonden de schoenen stug en kregen na de nodige kilometers lopen klachten en voetproblemen. Met als gevolg een toename van het ziekteverzuim, vertelt Putman.
> LEES OOK: PBM’s kopen: let op prijs, veiligheid én comfort
PBM aanschaffen? Europees aanbesteden grootste fout
Ook Defensie ging volgens hem de boot in met een Europese aanbesteding voor schoenen. Putman: “De goedkope schoenen voldeden in de praktijk niet, constateerde de bedrijfsarts achteraf. Werknemers kregen van Defensie een voucher om zelf nieuwe schoenen te halen bij een schoenenwinkel.” Europees aanbesteden is vaak de grootste fout bij de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen, als alleen maar op prijs wordt ingekocht, stelt Putman. “Daarmee loop je het risico op goedkope handel uit China of net iets mindere kwaliteit die twee keer zo hard slijt.”
Gecertificeerde arbodeskundigen hebben genoeg goede kennis
Het gaat mis bij de inkoop van PBM als inkopers van een bedrijf het voortouw nemen”
Een werkgever heeft een zorgplicht om werknemers zo goed mogelijk te beschermen. Als een werkgever aantoonbaar kan maken dat er deskundigen zijn geraadpleegd, moet hij daarop kunnen vertrouwen, meent Van den Eshof. “Een werkgever mag ervan uitgaan dat gecertificeerde arbodeskundigen over voldoende en de juiste kennis beschikken. Er zijn ook PBM-leveranciers die zich onderscheiden met het groene SafetySign certificaat. Als werkgever heb je dan zo goed mogelijk je best gedaan om werknemers de juiste producten te geven.”
Met nieuwe PBMwijzer snel wegwijs in het PBM-woud
De PBMwijzer helpt daar zeker ook bij. Van den Eshof: “De PBMwijzer is voor mensen die op praktische wijze snel toegang willen hebben tot kennis over PBM. Het is een hulpmiddel om snel wegwijs te raken in het PBM-woud.”
De PBMwijzer is onverdeeld in tien hoofdstukken. In de eerste acht komen alle vormen van PBM aan de orde: beschermende kleding, hoofdbescherming, oog- en gezichtsbescherming, gehoorbescherming, ademhalingsbescherming, handbescherming, voetbescherming en valbeveiliging. De laatste twee hoofdstukken behandelen de wet- en regelgeving en leggen uit hoe professionals een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) moeten uitvoeren.
> LEES OOK: Zo vergeet u niets in de RI&E
Keuzewijzer gaat uit van gevaren en risico’s in het werk
In de hoofdstukken over PBM staan, na een algemene beschrijving, alle normen en praktische informatie over wetgeving. Daarna volgt in elk hoofdstuk de keuzewijzer op basis van blootstelling en risico’s. Putman: “De werksituatie is het uitgangspunt. De keuzewijzer gaat niet uit van het product, maar van de gevaren en risico’s in het werk. Dat maakt het makkelijker voor de eindgebruiker. Op basis van de risico’s uit de RI&E word je eigenlijk automatisch naar het juiste persoonlijke beschermingsmiddel geleid. Maar daarnaast moet je er natuurlijk altijd alert op blijven of er misschien nog andere factoren van invloed zijn op de keuze.” De PBMwijzer moet dan ook gezien worden als een praktisch hulpmiddel.
De PBMwijzer bevat veel foto’s, oogt rustig en is toegankelijk geschreven. Putman: “We wilden het zo toegankelijk mogelijk maken voor iedereen.” Van den Eshof: “Het is echt een praktisch hulpmiddel voor werkgevers, preventiemedewerkers, arbocoördinatoren, veiligheidskundigen, arbeidshygiënisten, bedrijfsartsen, inkopers en bedrijfsleiders.” Putman: “Een gat in de markt.”
> TIP: Goed beschermd aan het werk? De nieuwe PBMwijzer (red. Jos Putman en Wulf van den Eshof)
